وبلاگ

پنهان کردن اطلاعات تاریخچه کهنی دارد. جوهرهای نامرئی، کدهای رمزی، پیغام های مخفی و به طور کلی استگانوگرافی همواره مورد توجه بشر بوده است. اما آنچه مورد بحث ماست مربوط به همین چند دهه اخیر یعنی عصر کامپیوتر و اینترنت است. هر روز میلیون ها فایل در اینترنت بین افراد جابه جا می شود و گستردگی و ارزان قیمت بودن این شبکه، این امکان را فراهم آورده است که به صورت کانالی ارزان و سهل الوصول برای مبادله پیغام های سری مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین استگانوگرافی نوین را به صورت نوعی رمزنگاری الکترونیک می توان تعریف کرد که آن اطلاعات در یک فایل که آن را کاور می نامند، به گونه ای مخفی شود که تنها توسط گیرنده مجاز (فردی که الگوریتم و رمز به کار گرفته شده را می داند) قابل بازیابی باشد. (کاور می تواند یک فایل تصویری، صدا، متن و یا ویدئو و… باشد.) به فایل نهایی اصطلاحاً استگانوگرام می گویند.
البته با این تعریف ممکن است که استگانوگرافی با رمزنگاری اشتباه گرفته شود، در صورتی که این دو تفاوت هایی اساسی دارند. در رمزنگاری اطلاعات ارسالی را با یک الگوریتم خاص و یک کلید رمز به گونه ای تغییر می دهند که توسط گیرنده غیرمجاز قابل فهم نباشد، ولی این به معنای مخفی بودن اطلاعات ارسالی نیست، بلکه هر فردی می تواند اصطلاحا کانال را استراق سمع کند و احیانا پیغام را رمزگشایی کند. ولی در استگانوگرافی اطلاعات به گونه ای در کاور مخفی شده است که قابل تشخیص نباشد و دشمن برای به دست آوردن پیغام ابتدا باید محیط انتقال و کاور را شناسایی کند و سپس در صورت امکان پیام را بیرون بکشد. بنابراین استگانوگرافی به نوعی امنیت بیشتری نسبت به رمزنگاری دارد. البته همانطور که گفته شد معمولا از ترکیب هر دو باهم استفاده می شود، یعنی پیغام ابتدا رمز و سپس مخفی می شود. بدین ترتیب یک لایه امنیتی دیگر به روش های متداول رمزنگاری اضافه می شود.

علاوه بر این گسترش روزافزون تجارت داده ها مانند نرم افزارها، فیلم، موسیقی، مقالات و… و راحتی جعل کردن، کپی غیرقانونی و به طور

 کلی هر نوع سوء استفاده از آنها، لزوم پیدا کردن روش هایی برای حفاظت از حقوق دارندگان داده ها را آشکار می سازد. به چنین روش هایی اصطلاحاً Watermarking می گویند. یک واترمارک دیجیتال معمولاً تصویری است که به یک تصویر یا فایل دیگر اضافه می شود بدون اینکه تأثیر مخربی روی آن بگذارد. تصویر اولیه را پیغام و تصویر ثانویه را کاور، حامل یا زمینه می گویند. با این تعریف می توان واترمارکینگ را به نوعی استگانوگرافی در تصویر نامید. البته بسته به کاربرد ممکن است نویسنده بخواهد واترمارک قابل رویت یا نامرئی باشد. اما در صورتی که هدف تبادل مخفی اطلاعات باشد، از واترمارک های نامرئی استفاده می شود. نوعی از واترمارک ها وجود دارند که از تفکیک رنگ به گونه ای استفاده می کنند که تنها اجازه دیده شدن آنها در یک باند رنگی خاص را می دهد بدین ترتیب ممکن است واترمارک در تصویر نامرئی باشد، ولی در صورت پرینت شدن که احتیاج به تفکیک رنگ دارد ظاهر می شود. بنابراین امکان استفاده تجاری از سند مورد نظر گرفته می شود. بسته به کاربرد، واترمارک باید ویژگی های مختلفی داشته باشد. برای مثال اکثر واترمارک ها باید در برابر انواع پردازش ها مقاوم باشند، اما ممکن است در کاربردی خاص بخواهیم واترمارک شکننده باشد تا به محص ایجاد کوچک ترین تحریفی از بین برود و نشان دهنده عدم اصل بودن اطلاعات باشد. الگوریتم های متعددی برای استگانوگرافی و واترمارکینگ وجود دارد که هریک مزایا، معایب و کاربردهای خاص خود را دارند.