هدف این پژوهش، بررسی رابطه سیاست خارجی و دیپلماسی عمومی رسانه‌ای می‌باشد که با تمرکز بر عملکرد شبکه خبری الجزیره قطر در قبال بحران سوریه، به دنبال آن است که چگونه این شبکه به ابزار سیاست خارجی دولت قطر تبدیل شده است و شبکه الجزیره چه نقشی در این بحران دارد. با توجه به جناح‌بندی‌های موجود در این بحران و زمینه سازی شیوع روزافزون این بحران در سوریه توسط شبکه الجزیره، فعالیت این شبکه در کنار ناکامی‌های آن، خود عاملی برای تشدید دخالت خارجی در بحران می‌باشد. این پژوهش، علاوه بر کلیات تحقیق، تلاش دارد در طی چهار فصل بعدی، ابتدا به بررسی نقش و جایگاه دیپلماسی رسانه‌ای در تعقیب اهداف سیاست خارجی یک کشور بپردازد و در فصل سوم به تشریح تحولات میدانی و صف بندی موجود در آن اشاره دارد. فصل چهارم به بررسی عملکرد شبکه خبری الجزیره در بحران سوریه پرداخته و نهایتا در فصل آخر عوامل موفقیت‌ها و ناکامی‌های این شبکه در این عرصه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
فصل اول: کلیات تحقیق
طرح مسئله:
جمهوری عربی سوریه کشوری با 24 میلیون جمعیت در قالب 14 استان در آسیای غربی که با ترکیه اردن اسرائیل و عراق و لبنان هم مرز بوده و به دریای مدیترانه نیز راه دارد. 90 درصد جمعیت عرب ، 8 درصد کرد و بقیه از سایر اقوام هستند همچنین 75 درصد سنی و 15 درصد نیز شیعه هستند. این کشور که از نظام ریاستی جمهوری برخوردار می‌باشد از اعضای بنیان‌گذار اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی و همچنین عضو آژانس انرژی اتمی و بانک جهانی و … می‌باشد و به لحاظ حمایت از فلسطینیان و مقابله با اسرائیل در محور مقاومت تعریف می‌شود. ماده 42 قانون اساسی آن بر حفظ تمامیت و یکپارچگی و ماده 35 بر آزادی مذهبی برای همه سوری‌ها تاکیید نموده است.
سوریه دارای دومین ارتش عربی بعد از مصر است که رئیس‌جمهور فرمانده کل آن به حساب می‌آید و عزل و نصب‌های مربوطه را مدیریت می‌کند.
سوریه از دیرباز دارای خصوصیاتی بوده است كه آن را كاملا متمایز از همسایگانش می‌نمود. در منطقه استراتژیك خاورمیانه سوریه كشوری است كه در مقابله با اسرائیل در نبرد كیپور همراه با مصر به موقعیتی رسید كه اگر حمایت مستقیم امریكا از اسرائیل نبود صحنه سیاسی كاملا به نفع اعراب دگرگون می‌شد ضمن اینكه سوریه هیچ‌گاه به صلح با اسرائیل تن در نداد و با حمایت از حزب‌الله لبنان صف خود را از سایر كشورهای عرب منطقه جدا ساخت. حمایت‌های این كشور از ایران در دوره جنگ هشت ساله در مقابل عراق آن هم زمانی که بر حسب عربیت تمامی منطقه از عراق حمایت می‌کرد از دیگر نكات حائز اهمیت سوریه است .
با شروع دومینوی سقوط سران حکومت‌های پادشاهی منطقه كه ناشی از خیزش مردمی این كشورها بود، اهمیت زیاد منطقه خاورمیانه با توجه به مختصات آن سبب موضع‌گیری، اعمال نفوذ و نقش‌آفرینی كشورهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای شد كه هر یک به فراخور منافع خود در این عرصه وارد می‌شدند . وجه مشترك تمامی این حکومت‌های هدف، ساختار حكومتی بسیار قدیمی آن‌ها بود كه به تبع آن شاهد اقتدارگرایی و تك سالاری و همچنین تسلط كامل اقلیت بر اكثریت مردمی بودیم كه هر روزه بیش از پیش از وضع موجود ناراضی می‌شدند. سوریه نیز با سایه سنگین سیستم تک حزبی بعث که ندای مخالف را نمی‌پذیرفت از این قاعده مستثنی نبود امری که بیانگر اقتدار علویان در تمامی عرصه‌های حساس بود. لكن ابعاد دیگر مسئله سوریه مانند فعال بودن آن در جبهه مقاومت در برابر اسرائیل، نوع حكومت آن بهترین مستمسك را برای برانداختن نظام فعلی سوریه ایجاد نموده است. این شاخص از آنجا به دست می‌آید كه در موارد مشابه مثل یمن و بحرین و … اجماع اعراب در مقابل آن‌ها قرار ندارد و قدرت‌های فرا منطقه‌ای نیز بر همین منوال عمل می‌کنند و این حالت مختص به سوریه است که از نمونه‌های آشکار آن فعالیت عربستان و قطر علیه این کشور همزمان با حمایت مستقیم همه‌جانبه از شورشیان مسلح از کمک
تسلیحاتی و رسانه‌ای تا زمینه سازی اعزام مزدوران خارجی و پرداخت بهای فعالیت جنگی آنان از این دست می‌باشد که در حقیقت همراهی عملی و علنی با کشورهای غربی می‌باشد. این وضعیت نشان‌دهنده آن است كه مسئله سوریه بیش از اینكه یك معضل داخلی باشد یك معضل خارجی است. اینجاست كه نقش ارتباطات ، تبلیغات و رسانه‌ها بسیار تعیین‌کننده می‌شود تا بتواند به عنوان پیاده‌نظام درون مرزهای این كشور عمل كند و ضمن زمینه سازی برای پیگیری اهداف سیاست خارجی کشورهای دخیل، بتواند به عنوان ابزار توجیه‌کننده اذهان عمومی در قبال چرایی اقدامات و تحولات مورد قبول یا رد کشورهای متبوع این رسانه‌ها عمل نمایند.
در بین ابزارهایی كه معمولا در این برهه از زمان بكار گرفته می‌شود ابزار رسانه با همه اشكال و تنوع آن بر محور دیپلماسی عمومی و هدف قرار دادن عامه مردم كشور مخاطب و نه سردمداران می‌باشد. فضا چنان ملتهب شده است كه میل به تغییرات اساسی بسیار بالاگرفته و مذاكره و رایزنی‌های معمول جوابگوی كامل آن نیست. ناگفته پیداست اثرگذاری بر عامه مردم با هر آداب ، طرز تفكر ، مذهب و … و جذب آن‌ها به منظور یارگیری برای مواقع حساس چیزی نیست كه در یك مقطع و یكجا رخ دهد رشد كمی و كیفی رسانه‌ها و به‌کارگیری گسترده روش‌های علمی در مواجه با انواع مخاطب‌ها مسئله‌ای كه از فرایند گسترده علمی و فرهنگی برای اثرگذاری حكایت دارد.
سوریه نیز چندی است كه بحث تغییرات جدی و اصلاح ساختارهای اساسی را پذیرفته و در تعقیب ارائه و اجرای آن‌هاست گرچه با مسائل و مشكلاتی روبروست و تاكنون تامین كننده خواست مخالفان نبوده است. در این حین شبکه‌های خبری مخصوصا شبکه‌های الجزیره ، العربیه ، CNN و… به دقت مسائل جاری سوریه را تحت نظر گرفته و دائم ارائه تحلیل می‌نمایند. از سوی دیگر نیز رسانه‌های دیگری وجود دارند كه نظریاتی ارائه می‌نمایند كه كاملا برعكس شبکه‌های فوق‌الذکر می‌باشد مانند المنار و العالم و … . هرگونه رفتار این شبکه‌ها به فراخور سطح نفوذی كه دارند اثرات متفاوتی بر جامعه سوریه دارد و می‌توان گفت همان صحنه مقابله در داخل كشور این بار در فضای رسانه بازسازی‌شده است به طوری كه شاهد عمل و عكس العملهای پی در پی می‌باشیم كه بسیار سوال برانگیز می‌باشد و باهر دقت نظر و ارائه خبر از سوی هر یک از این شبکه‌ها می‌توان اثر این خبر پردازی را در عرصه سوریه مشاهده نمود. مطلب قابل‌توجه آن است که چگونه می‌توان ایفاء نقش این رسانه‌ها و بازتاب عملکرد آنان را در صحنه بحران سوریه به درستی تبیین نمود و چرایی آن را روشن نمود؟!
سوال اصلی:
از میان رسانه‌های عمل‌کننده در مقابل نظام سوریه شبکه خبری الجزیره به مالکیت امیر قطر فعالیت بسیار پیچیده و سنگینی را در این حوزه ایفاء می‌نماید و ضمن برخورداری از مزیت‌های مادی و غیرمادی زیاد، در عرصه اجراء نیز شاهد طیف گسترده‌ای از اقدامات این شبکه در این زمینه می‌باشیم امری که نهایتا ما را به این سوال اصلی و مهم راهنمایی می‌کند كه :
رسانه‌های خارجی مانند شبکه الجزیره چه نقشی در تحولات سه سال اخیر سوریه داشته‌اند؟
سوال فرعی:
در ادامه بررسی‌های عملکرد این شبکه خبری در قبال بحران سوریه نیز با سوالات فرعی دیگری هم روبرو می‌شویم :
دیپلماسی رسانه‌ای در قبال تحولات یک کشور چه جایگاهی داشته و چگونه عمل می‌نمایند و چه بسترهایی باعث تاثیر پذیری جامعه از رسانه‌ها می‌گردد ؟
زمینه‌های بحران و مواجهه دولت سوریه با آن‌ها ، چگونه سبب شکل‌گیری صف بندی موجود در تحولات اخیر سوریه گردید ؟
شبكه الجزیره از چه حمایت‌هایی برخوردار است ؟ نقش این حمایت‌ها بر روند فعالیت آن خاصه در مورد بحران سوریه ، چگونه است؟
این شبكه از چه مکانیزم هایی برای تاثیر گذاری بیشتر بر تحولات جاری سوریه بهره می‌جوید و در مقابل به چه موانعی روبروست؟
فرم در حال بارگذاری ...
