ارزشهای اجتماعی بُعد مهمی از نظام فرهنگی هر جامعه محسوب میشود, چرا که شناخت نظام فرهنگی جز در سایه شناخت آنان ممکن نمی‌گردد. در عین حال اهمیت ارزشهای اجتماعی از آن روست که ترجیحات و سوگیری‌های ارزشی یکی از مهمترین تعیین‌کننده‌های جهت‌های رفتاری اعضای یک جامعه به شمار می‌روند. ارزشها ریشه در باورها و عقاید یک جامعه دارند و براساس این باورهاست که اعضای جامعه چیزی را خوب یا بد, زشت یا زیبا, اخلاقی یا غیراخلاقی می‌دانند. بنابراین می‌توان گفت تغییرات اجتماعی ریشه در تغییر باورها و ارزشهای یک جامعه دارند و تا زمانی که باورها و ارزشهای اجتماعی در یک جامعه تغییر ننماید, در آن جامعه تغییری بوجود نخواهدآمد. از این رو سنجش نظام ارزشی جوامع از مهم ترین دغدغه‌های اندیشمندان علوم اجتماعی به شمار می‌رود.
ارزشهای اجتماعی, دیرپا و ماندگارند و یک شبه تغییر نمی‌نمایند. همانگونه که استقرار ارزشها دیر زمانی به طول می‌انجامد, تغییر آنها و جایگزینی ارزشهای نوین نیز اینگونه می‌باشد. نهایتاً باید گفت تغییر ارزشها به تغییر نظام اجتماعی منجر خواهد شد و پربیراه نیست که موضوع تغییر ارزشهای اجتماعی مورد توجه صاحبنظران, اندیشمندان و مسئولان کشور قرار دارد.
بی‌گمان بخش مهمی از چالش‌های فرهنگی موجود در جامعه ما ناشی از تعارض ارزشها و یا مقاومت‌هایی است که در مقابل دگرگونی ارزشها صورت می‌گیرد. چالش سنت و تجدد یکی از این چالش‌های دیرینه‌ای است که بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهای مسلمان را در خود غوطه‌ور ساخته است. مظاهر این چالش را می‌توان در ابعاد و زوایای گوناگون زندگی اجتماعی دید. به عنوان مثال چالش میان دین که سرچشمه اصلی فرهنگ سنتی ماست و فرهنگ مدرن هر روز جدی و شدید‌تر میشود. اخذ و جذب تکنولوژی‌که میوه فرهنگ مدرن است, امروزه گریزناپذیر است و تن‌دادن به لوازم نهفته در آن که همانا عناصر فرهنگی غرب می‌باشد, گریز ناپذیرتر. امروزه توسعه اقتصادی که در بطن خود آرزوی آوردن صنعت و تکنولوژی غرب را می‌پروراند, به یکی از کارزارهای اصلی رقابت میان سنت و تجدد درآمده, که امید خلاصی از آن خود آرزویی است بزرگ‌تر. از دیگر سو باید توجه داشت که ابعاد فرهنگی نوسازی اقتصادی نیز مسئله قابل ملاحظه‌ای است که نباید از آن مغفول ماند. برخی مطالعات جامعه شناختی حاکی از آن است که آنچه در دهه دوم انقلاب اسلامی تحت عنوان نوسازی اقتصادی صورت گرفته, نقش مهمی در دگرگونیهای ارزشی بعد از انقلاب ایفاء نموده است.(رفیع پور,1377,ص537 و کوثری78,ص3)
علاوه بر صنعتی شدن و توسعه اقتصادی, رشد و نمو تکنولوژی فرهنگی که جهان را چون دهکده‌ای کوچک درآورده نیز کارزاری جدید به این رقابت میان سنت و تجدد افزوده است و این پرسش را پیش روی ما نهاده که آیا چالش‌های این عرصه سر آمدنی است و یا همچنان باید ادامه آن را انتظار کشید؟ در کنار رشد تکنولوژی و تسهیل رفت و آمد میان کشورهای مختلف, رسانه‌ها از عوامل این دگرگونیهای فرهنگی در جهان جدید به شمار می‌روند. اگر روزی مارکوپلو می‌بایست از ونیز پا به سفر طول و دراز چین بگذارد و طی این سفر پرمخاطره، در سفرنامه خود، مردمان اروپا را با فرهنگهای شرقی آشنا کند، امروزه این جعبهء جادویی بی هیچ مخاطره و دردسری این وظیفه را انجام می‌دهد.گسترش ماهواره‌ها، به تعبیر «مک لوهان» جهان را بسان یک دهکده کوچکی کرده است که مردم جنوبی‌ترین نقاط استرالیا می‌توانند لحظه به لحظه شاهد یک گروگانگیری مسلحانه در مسکو باشند و یا یک رویداد جام جهانی فوتبال را نیمی از مردم کرهء زمین به طور مستقیم مشاهده کنند. اگر روزی پیدا کردن یک دوست از یک فرهنگ بیگانه، متضمن سفر حداقل از یک کشور به کشور دیگر بود، امروزه با ورود اینترنت به صحنه زندگی مردم و استفاده از چت‌های اینترنتی به هرکسی این امکان را می‌دهد که ده‌ها دوست از فرهنگهای دیگر داشته باشد و گفتگو با آدمهای متفاوت از فرهنگهای مختلف بهترین راهگشا برای درک جدیدی از جهان شود و تغییر در آراء و افکار و عقاید طرف‌های درگیر در این تعاملات را به ارمغان آورد.
اگر در گذشته مردمان محکوم بودند که در فرهنگی که به دنیا آمده‌اند، تا آخرعمر با همان عقاید زندگی‌کنند و تن به ملزومات همان فرهنگ بسپرند و در مواجهه با مسائل، فقط یک هنجار یا راه‌حل فرهنگی مقابل خود ببینند، امروزه مردمان همیشه در حال محک‌زدن هنجارهای سنتی خود هستند و چه بسا افراد راه حل‌ها و هنجارهای سنتی فرهنگهای دیگر را به عاریت بگیرند. چیزی که پذیرش آن برای نسل‌های جوان آسان‌تراست.
اگر در گذشته در هند و در یکی از هفتاد ودو ملت ساکن در این شبه قاره، زنی که شوهرش می‌مرد مجبور بود که زنده زنده با جنازهء شوهرش بسوزد و چه بسا این مسئله براحتی نیز برای وی و قبیله اش پذیرفته شده بود، امروزه مراودهء فرهنگی و امکان وجود راه‌های دیگر برای زنان هندی پس از مرگ شوهر، دیگر نمی‌توان به چنین رأیی تن داد، نه برای خود زن و نه برای اقوام و نزدیکان وی. چه بسا امروزه یک ازدواج رمانتیک جایگزین تقدیر مرگ دیروز شود و یا حکمی مثل سنگسار که از احکام صریح دین اسلام می‌باشد، در زمان حاضر و در مواجهه فرهنگی که مواجهه عقلانیتی هم در آن ملحوظ است، باعث شده این حکم برای بسیاری از مسلمین نیز غیرقابل پذیرش باشد!
تکثر فرهنگی به عنوان دیگر کارزاری است که در دنیای امروز توانسته چالشی بزرگ پیشاروی سنت‌گرایان قرار دهد. تفکیک اجتماعی گروههای متعدد اجتماعی که هرکدام خرده فرهنگ خاص خود را حمل می‌کنند, پیامد اجتناب‌ناپذیر این تکثر فرهنگی و چالش‌های فرهنگی ناشی از آن به شمار می‌رود. در جامعه امروز ما دو رویکرد آرمان گرا و واقع‌گرا در مورد این مسئله وجود دارد. نگاه آرمان‌گرا با دلبستگی ذاتی خود به سنت, سعی در حذف هرگونه چالش و تعارض پیش آمده به نفع سنت می‌کند, حال آنکه نگاه واقع‌بینانه, تکثر و گوناگونی فرهنگی را به عنوان امری لازم و واقعی در نظر می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد سنگینی ارزشهای سنتی راه را بر ارزشهای مدرن ببندد.
امروزه جامعه‌شناسان, مردم شناسان و روانشناسان اجتماعی بیشترین سعی خود را بر روی بررسی نظام ارزشی و مسائلی نظیر شکاف ارزشی در سطوح ملی و نسلی (درون نسلی و بین نسلی) گذارده‌اند که حاکی از اهمیت موضوع مورد نظر دارد. آنان در پی یافتن پاسخ‌هایی برای سئوالاتی از این قبیل می‌باشند: آیا اصلا چنین تحولات ارزشی آنگونه که توصیف میشود, روی داده است؟ تغییر ارزشها در جامعه در طی نسل‌های مختلف چه نگرانی‌هایی را می‌تواند ببار بنشاند؟ آیا در چنین دنیایی که نسل‌های مختلف با ارزشهای مختلفی زندگی می‌نمایند, امکان همزیستی ممکن است؟ و کلاً دوام و پایداری جامعه مورد نظر چگونه حاصل میشود؟ و عامل یا عوامل اصلی این تغییر و دگرگونی‌ها را در کجا باید جستجو نمود؟و…
- طرح مسئله و ضرورت بحث
تجربه چند دهه اخیر جامعه ایران نشان از تحولات اجتماعی عظیمی است که جامعه را در دوره‌های مختلف دستخوش تغییرات بنیادین قرار داده است. با توجه به آنچه پیشتر گفته شد, چالش‌های ما بین ارزشهای سنتی و مدرن, و همچنین ورود تکنولوژی و فرهنگ نهفته در بطن آن, بعلاوه تحولاّت عمیق و گسترده سیاسی و اقتصادی و پیدایش یک طبقه متوسط پرشمار شهری- روستایی و افزایش بی سابقه مصرف کالاهای جدید، تحولات ساختاری در ترکیب جمعیتی و بالا رفتن نسبت جمعیت جوان کشور،تحولات اساسی در مرجعیت فرهنگی جامعه از طریق گسترش شبکه گسترده‌ای از مدارس و دانشگاه‌ها، اشاعه وسایل و امکانات جدید ارتباطی با افزون شدن فعالیت شبکه‌های ویدئویی وتلوزیونی ماهواره‌ای، گسترش اینترنت در سالهای اخیر و ورود به زندگی عادّی شهروندان همگی بصورت عاملی درآمده‌اند که باعث گشته‌اند تغییرات ارزشی در جامعه ایران با شدت و حدّت بیشتری نمایان شود و جامعه ما در وضعیت درحال گذاری قرار داده, که لاجرم دگرگونیهای اجتماعی و تحولات فرهنگی را با نوسان‌های بیشتری نسبت به کشورهای دیگر به ثبت برسانند.
ارزشهای جامعه ایران درسه قرن اخیر تغییرات بسیاری کرده است. تحولات گسترده جامعه ایران در دهه پنجاه که منتهی به انقلاب اسلامی شد ودر دهه شصت که با جنگ هشت‌ساله با عراق ادامه یافت و دوران پس از جنگ در دهه هفتاد این دگرگونیهای ارزشی را بخوبی نشان می‌دهند.
بعنوان مثال برای درک تغییرات ارزشی در جامعه ایران می‌توان دست به بررسی تغییر ذائقه سینمایی در دوره بیست ساله بعد از انقلاب زد. مثلاً فیلمهای “برزخی‌ها” و “بایکوت ” که حاوی مضامینی انقلابی و ظلم ستیزی و مبارزه برای رسیدن به آرمان‌های متعالی می‌باشند، به ترتیب در سالهای 60 و 65 به عنوان پرفروش ترین فیلمهای سال انتخاب شدند. با گذشت یک دهه، در سال هفتاد فیلم “عروس” توانست به این جایگاه برسد در حالیکه نه به خاطر مضمون انقلابی‌گری یا آرمان‌خواهی، بلکه به خاطر وجود هنرپیشه نقش اول زن توانست پرفروش‌ترین فیلم سال شود. این تغییری بود که در دیگر فیلمهای دهه هفتاد نیز روی داد، یعنی وجود جذابیت‌های ظاهری هنرپیشه‌های فیلم از عوامل مهم تاثیرگذار در موفقیت فروش گیشه به شمار آمدند. درست چیزی که در دهه 60 سهم چندانی در جذب تماشاچی نداشت. اینها همه نشان از یک چیز می‌باشد و آن تغییر ذائقه سینماروها که اغلب نسل جوان را در خود جای می‌دهد، می‌باشد. طبعاً بررسی و تجزیه و تحلیل سینمای کشور در دو دهه اخیر می‌تواند تغییرات و تحولات ارزشی رخ داده شده درایران را به روشنی به تصویر بکشد. که البته پژوهشی جداگانه و مفصّلی را می‌طلبد.
شناخت تغییرات ارزشی برای مسئولین و مدیران یک جامعه بسیار حائز اهمیت است. همان طورکه یک پزشک باید همیشه مقدار فشار و تعداد ضربان قلب مریض خود را تحت نظر داشته باشد تا در صورت تغییری در علائم هشدار دهنده، به مداوای بیمار خود بپردازد، مسئولین و کارگزاران یک جامعه نیز باید با در نظر داشتن تغییرات فرهنگی یک جامعه، نوسان‌های آنرا به دقت در نظر بگیرند. البته شاید به زعم عده‌ای تعبیر و تمثیل طبیب و بیمار برای کارگزاران فرهنگی یک جامعه، برگرفته از قرائتی اقتدارگرایانه از جامعه و فرهنگ باشد، که شاید پُر بیراه هم نباشد، اما حداقل می‌توان با آنان به این توافق رسید که مسئولین و مدیران یک جامعه با دریافت و شناخت تغییرات فرهنگی جامعه بهتر می‌توانند به وظایف خود که همانا برنامه‌ریزی صحیح درباره آینده و ارائه خدمات بهتر به اعضای جامعه می‌باشد، بپردازند.
با توجه به مباحثی که تاکنون مطرح کردیم و ذکراهمیت بحث، تحقیق حاضر نیز در این راستا ارزیابی میشود. دغدغه اصلی محقّق، شناخت و درک تغییرات فرهنگی در میان نسل سوم انقلاب می‌باشد. یعنی نسلی که تا چند سال آینده به تدریج زمام امور کشور و هدایت جامعه ایران را بدست می‌گیرد. در حقیقت شناخت و درک تغییرات ارزشی و فرهنگی این نسل یعنی تعیین مسیر فردای جامعه ایران و این خود به
وضوح اهمیت و لزوم انجام چنین تحقیقی را بیان می‌دارد. و هرچه این تحقیق در سطح وسیع‌تر و گسترده‌تری انجام شود، اعتبار آن بیشترخواهد بود. اما با توجه به محدودیت‌های مالی و زمانی موجود، چاره‌ای جز محدود‌کردن جمعیت مورد بررسی نداشتیم.
- اهداف تحقیق
اهداف تحقیق در وهله اوّل شناخت ارزشهای مورد اقبال جمعیت مورد بررسی (یعنی دانش‌آموزان دبیرستان‌های پسرانه شهر تهران) می‌باشد و در مرحله بعد سعی در تبیین عوامل مؤثر بر این ارزشها را داریم. از این بابت در طرح عنوان پایان‌نامه از لفظ ترجیحات ارزشی استفاده شده، چون در میان طیف مورد بررسی، پیش بینی میشود که همگونی زیادی مشاهده شود، الاّ اینکه بعضی ترجیحات ارزشی درطیف‌های مختلف (مثلا طبقات بالا یا پایین) دیده شود. مثلا پیش‌بینی میشود که طبقه بالای اقتصادی- اجتماعی، ارزشهای زیباشناختی را نسبت به طبقات پایین جامعه مرجح بدانند.
اهداف عام این تحقیق عبارتند از شناخت ارزشهای دانش‌آموزان مطابق طبقه‌بندی آلپورت. یعنی برای دانش‌آموزان تهرانی آیا در نقاط مختلف شهر تهران ارزشهای سیاسی, اجتماعی, اقتصادی, مذهبی, زیباشناختی و علمی تفاوتی می‌کند. عموماً کدام دسته از ارزشها برای دانش‌آموزان از اولویت بالاتری برخوردار است؟ از دیگر اهداف این تحقیق بررسی و شناخت بعضی ارزشها و هنجارهای خاص در میان دانش‌آموزان می‌باشد. مانند میزان مذهبی‌بودن دانش‌آموزش, میزان خوشبین‌بین بودن و میزان رعایت هنجارهای اجتماعی، از قبیل میزان موافقت یا عدم موافقت با پرداخت کرایه وسائل نقلیه عمومی, موافقت یا عدم موافقت با پرداخت مالیات, روابط آزادانه دختر و پسر و … می‌باشد.
از اهداف خاص این تحقیق می‌توان بررسی عوامل موثر بر ارزشهای دانش‌آموزان را برشمرد. آیا گروهی از این ارزشها برای دانش‌آموزان شمال شهر نسبت به دانش‌آموزان جنوب شهر از اهمیت بالاتری برخوردارند؟آیا پایگاه اقتصادی اجتماعی بر روی ارزشهای شش‌گانه تاثیری می‌گذارد؟ تاثیر و نقش خانواده بر روی ارزشهای دانش‌آموزی چقدر است؟ آیا معلم و یا عامل دیگری می‌تواند در ترجیح‌دادن ارزشی نسبت به ارزش دیگر موثر باشد؟
- ی بر مطالعات پیشین
در زمینه ترجیحات ارزشی تحقیقات کمی صورت گرفته و به همین دلیل این موضوع علیرغم اهمیت زیادی که دارد, آنچنان که شایسته آن می‌باشد, مورد توجه و عنایت قرار نگرفته است.
در میان کارهایی که در همین زمینه انجام گرفته است, یکی تحقیقی است که کاوه تیموری در زمینه فاصله ارزشی پدران و پسران انجام داده و دیگری تحقیقی است که امیر ملکی تحت عنوان بررسی رابطه پایگاه اقتصادی اجتماعی با گرایش‌های ارزشی نوجوانان انجام داده است،که از این پایان نامه کمک شایانی گرفته‌ایم.
ملکی در تحقیق خود بر آن بود که ضمن ارائه تصویری از نگرش‌ها و اولویت‌های ارزشی نوجوانان, روشن کند که نوجوانان برخاسته از پایگاه‌های اجتماعی متفاوت, در کدام یک از نگرش‌های ارزشی به هم شبیه و در کدامیک با یکدیگر متفاوتند. وی با چهارچوب نظری تلفیقی که مشتمل از نظریه اینگلهارت, نظریه خرده فرهنگ طبقاتی و ملاحظات روانشناختی نسلی بود سعی در تبیین مسئله مورد نظر نمود. وی با توضیح کامل چهارچوب نظری خود مدلی تحلیلی خود را ارائه داده است. ملکی تقسیم بندی آلپورت از ارزشها را به عنوان معیاری جهت طیف‌بندی ارزشها بکار برده است و بر پایه آن دست به ساختن فرضیات خود نموده است.
فرضیه‌های وی که بر اساس مدل تحلیلی‌اش ساخته شده است عبارتند از:
- بین پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده و ارزشهای زیباشناختی رابطه مستقیم وجود دارد.
- ارزشهای اقتصادی نوجوانان برخاسته از پایگاه‌های اجتماعی اقتصادی متفاوت مشابه است.
- ارزشهای علمی نوجوانان متعلق به پایگاه‌های اجتماعی اقتصادی متفاوت, مشابه است.
- ارزشهای سیاسی نوجوانان برخاسته از پایگاه‌های اجتماعی اقتصادی متفاوت, مشابه است.
- بین پایگاه اجتماعی اقتصادی خانواده وارزش‌های اجتماعی نوجوانان رابطه معکوس وجود دارد.
- بین پایگاه اجتماعی اقتصادی خانواده و ارزشهای مذهبی نوجوانان رابطه معکوس وجود دارد.
نتایج بدست آمده از تحقیق وی نشان می‌دهد که:
- بین پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده و ارزشهای زیباشناختی رابطه وجود دارد به طوری که هر چه پایگاه اقتصادی اجتماعی بالاتر می‌رود ارزشهای زیباشناختی از جایگاه بالاتری در میان نوجوانان برخوردار میشود.
- بین پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده و ارزشهای اقتصادی رابطه مستقیم وجود دارد. به طوری که ارزشهای اقتصادی برای پایگاه بالا از اهمیت و جایگاه بالاتری برخوردار است.
- ارزشهای علمی نوجوانان متعلق به پایگاه‌های اجتماعی اقتصادی متفاوت, مشابه است. وی دریافته است که ارزشهای علمی برای همه نوجوانان و بدون توجه به پایگاه اقتصادی اجتماعی شان مهم جلوه می‌کند.
- ارزشهای سیاسی نوجوانان برخاسته از پایگاه‌های اجتماعی اقتصادی متفاوت, مشابه است. وی توضیح می‌دهد که کلا ارزشهای سیاسی به دلایل چندی برای نوجوانان کم اهمیت جلوه می‌کند.
- بین پایگاه اجتماعی اقتصادی خانواده و ارزشهای اجتماعی نوجوانان رابطه معکوس وجود دارد.
بین پایگاه اجتماعی اقتصادی خانواده و ارزشهای مذهبی نوجوانان رابطه معکوس وجود دارد. پایگاه اقتصادی اجتماعی پایین‌تر برای ارزشهای مذهبی اهمیت بیشتری قائل است.
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
ارزشهای فرهنگی نیز به عنوان یکی از عوامل تغییر یا عاملی است که در مقابل تغییر مقاومت می کنند. هرچند که نباید این عامل را به عنوان تنها عامل مؤثر، مورد بررسی قرار داد، و سایر عوامل را نادیده گرفت .
دگرگونیهای اجتماعی وبه ویژه، فرهنگی که در این بررسی مورد توجه قرار گرفته اند می توانند از عوامل بسیاری، مانند تبدیل شدن یک روستا به شهر که در جامعه ی مورد مطالعه تحقق پذیرفته است و یا ورود تکنولوژی پیشرفته ی ارتباطات و… ناشی شوند.اما آنچه در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته ورود دانشگاه به عنوان یک مرکز علمی جدید در روستا شهر خاروانا می باشد. منظور از دانشگاه در اینجا علاوه بر مرکز علمی، ورود افرادی است که در این مرکز از نقاط مختلف کشور گرد آمده اند و به تحصیل می پردازند اما این افراد کنش هایی نیز با مردم روستا شهر مورد بررسی دارند در طرح مسأله ی تحقیق به تفصیل در مورد روستا، شهر و روستا شهر و سایر مواردی که در اینجا توضیح داده شده مطالبی آورده شده است. با توجه به تمام مسائلی که عنوان شد هدف این مطالعه، تغییرات فرهنگی است که ایجاد دانشگاه به عنوان عاملی نوسبب آن شده است.
طرح مسأله
جوامع انسانی هیچگاه ایستایی کامل را تجربه نکرده اند و اگر چنین به نظر می رسد که برخی از جوامع دچار ایستایی بوده اند به این دلیل است که تغییرات در این جوامع آنقدر به آرامی و به تدریج رخ داده که برای کسی قابل رؤیت نبوده است. اما جهان امروز به سرعت در حال تغییر است، اگر در گذشته فرهنگها توانایی تطبیق و یا اصلاح عناصر جدید را در درون خود داشتند، در جوامع امروزی کنترل تغییرات، مسأله ی عمده را تشکیل می دهند .
بانیان و پیشکسوتان علوم اجتماعی یا کلاسیک های جامعه شناسی در قالب حوزه ی مطالعاتی خود در سطحی کلان مباحثی را چون تکامل، تغییر و توسعه ی جوامع و یا به عبارتی گذار تاریخی جوامع و چگونگی این گذار و حرکت آن را محور بحث و مورد کنکاش قرار داده اند . به تعبیر باتامور، جامعه شناسی از ابتدا با فلسفه ی تاریخ و با تعبیر هایی که از تغییرات سریع و شدید جوامع اروپایی در قرن هجدهم و نوزدهم به عمل آمد ارتباط نزدیک داشت. مورخان همه علاقمند بودند انقلابهای سیاسی و اجتماعی عصر خود را در چهارچوب نظریه ی عمومی تاریخ تبیین و تفسیر کنند .
تأثیر عمیق این نگرش را می توان در آثار نخستین جامعه شناسان نظیر کنت، مارکس، دورکیم و ماکس وبر مشاهده کرد. ( ازکیا ؛ 1379 ، 69 )
در کشور ما گسترش روزا فزون فرآورده های نوسازی که در عرصه ی اقتصادی بیشتر نمایان شده است تغییراتی در ارزشها و هنجارها و شیوه ی زندگی مردم ایجاد کرد . همین مسأله دغدغه هایی را برای صاحبنظران ما به وجود آورده بعضی نسبت به این تغییرات خوش بین هستند(طرفدار نظر یه های نوسازی نوسازی که توسعه ی اقتصادی را مهم تلقی می کنند) و آن را در راستای فرهنگ ، یا هنجارها و ارزشهای گذشته می دانند و در مقابل برخی نسبت به اینگونه دگرگونی بدبین هستند( طرفداران نظریه های توسعه ی پایدار) و معتقدند که این تغییرات در راستای فرهنگ گذشته نمی باشد ، بلکه گسستی در ارزشها و هنجارهای گذشته وجود دارد .
دگرگونی در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و … رخ می دهد . آنچه در اینجا به آن پرداخته می شود مسأله ی دگرگونی در بعد فرهنگی می باشد. بنابراین شناخت این دگرگونی و اینکه چه عواملی سبب این دگرگونی می شود یا آن را تسریع می کنند و همچنین جهت و سمت و سوی این دگرگونی، از جمله مسائلی است که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته است.
حفظ و تغییر فرهنگ دغدغه ی همیشگی بشر و جوامع انسانی بوده است ، نیاز به پیوستگی و همبستگی طولی و عرضی با گذشته های تاریخی اجتماعی خویش با دیگر اعضای جامعه گرایش را به سوی اتخاذ سیاستهایی در جهت حفظ و ثبات در اجزای کلیت فرهنگ سوق داده است و از سوی دیگر، ضرورت و نیاز به انطباق با محیط پیرامونی در برخی از جوامع چنان سرعت گرفت که پیوستگی و همبستگی با گذشتگان و دیگر اعضای جامعه دچار مخاطره ی جدی شد .
چرا به فرهنگ می پردازیم ؟ دلیل اهمیت فرهنگ این است که (( فرهنگ به مثابه وسیله ای کارساز و پویاست که می تواند محیط اجتماعی را با آنچه در پیرامون آن است سازگار نماید . از این رو فرهنگ با برخورداری از چنین نیرویی می تواند بر روند تحول و دگرگونی اجتماعی اثر بگذارد )).( اینگلهارت ؛ 1373 ،15 )
دگرگونی فرهنگی امری تدریجی است، و یک شبه رخ نمی دهد. علل دگرگونی فرهنگها در این است که هر فرهنگ، رهیافت مردم را در تطابق با محیط نشان می دهد. به طور کلی در بلند مدت این رهیافتها به دگرگونی های اقتصادی تکنولوژیکی و سیاسی پاسخ می دهند، هر چند فرهنگها در پاسخ به دگرگونی های محیط اقتصادی ، اجتماعی سیاسی و تکنولوژیک تغییرمی کنند، اما به نوبه ی خود نیز به محیط شکل می دهند. بنابراین فرهنگ، عنصر علی ضروری است که به شکل گیری جامعه کمک می کند، فرهنگ، ثابت نیست .
( اینگلهارت ؛ 1373 ،15 )
مکانهای متفاوت به یک میزان تحت تأثیر و در معرض دگرگونی نیستند. (( نقاط شهری معمولاً ارتباط و آشنایی فراوانی با ارزشهای مادی جدید و نظایر آنها دارند، به عبارت دیگر نقاط شهری به خاطر ویژگیهای مربوط به پویایی خود به عنوان جامعه ای باز، همواره شاهد تحولات ارزشی فرهنگی و دگرگونی در نظام هنجاری خود می باشند، از این رو مشاهده کردن ارزشهای فرهنگی جدید در نقاط شهری از دیدگاه جامعه شناسان شهری جریانی عادی می باشد.یعنی در نقاط شهری نمی توان انتظار ایستایی فرهنگی را داشت)). ( شفیعی ؛ 1380 ، 20 )
اما در رابطه با روستا و تغییرات فرهنگی نظریات مختلفی را بیان می کنند. عده ای از نظریه پردازان روستایی، روستا را محیطی ایستا می دانند که تغییر را باید از بیرون وارد کرد. نظریه پردازان نوسازی از این دسته هستند.اما مطابق با نظریات توسعه ی پایدار روستا محیطی ایستا نیست وباید آن را به صورت یکپارچه و چند بعدی مورد بررسی قرار داد. آنچه تحقیق قصد بررسی آن را دارد، تغییرات فرهنگی است که با ایجاد دانشگاه درمرکز بخش خاروانا که در استان آذربایجان شرقی و در شهرستان ورزقان واقع شده است، رخ می دهد.
در اینجا می توان بررسی کرد که عامل بیرونی و وارداتی چه تأثیراتی می تواند بر فرهنگ داشته باشد؟ اگر تأثیراتی در حوزه ی فرهنگ دارد عمق آن چقدر است و تا چه حدی به تغییر می انجامد ؟
چه عاملی سبب پذیرش ایجاد دانشگاه در این روستا شده است؟آیا ایجاد دانشگاه و گسترش آن عامل توسعه به حساب می آید؟ یا اینکه ضد توسعه است ونتایج مخرب زیادی را در پی دارد.مشارکت مردم در ایجاد و ماندگاری آن تا چه حد است؟
روستای خاروانا که در استان آذربایجان شرقی واقع است در سال 1380 به مرکز بخش تبدیل شد و عنوان شهر رابه خود اختصاص داد و دارای شهرداری شد .
اما با توجه به تعاریفی که از شهر و روستا می شود و معیاری برای تمایز شهر از روستاست نمی توان خاروانا را در قالب هیچ کدام از این دو تعریف قرار داد .در زیر به تعاریفی استناد می شودکه در رابطه با روستا و شهر وجود دارد تا به یک نتیجه ی کلی در ارتباط با روستا و یا شهر بودن خاروانا رسید :
در سرشماریهای 1365 و 1375 کلیه ی نقاطی را که دارای شهرداری بوده اند شهر محسوب شده اند ( بدون در نظر گرفتن تعداد جمعیت آنها) در سرشماریهای قبلی داشتن 5 هزار نفر جمعیت ملاک تعریف بوده است.
(نقدی ; 1375، 18-19)
دکتر صدیق نیز مجموعه ی تعاریف شهر را در چهار دسته تقسیم بندی نموده است :
- تعاریف دموگرافیک که، اساساً شهر را بر مبنای اندازه ی جمعیت و تراکم آن تعریف می کنند.
- تعاریف نهادی، جوامعی را شهر می نامند که دارای نهادهای اجتماعی خاصی باشند .
- تعاریف فرهنگی که وجوه فرهنگی خاصی را نشانه ی شهریت می دانند. مثلاً گروهی از روشنفکران یا هنرمندان.
- تعاریف رفتاری، شیوه های رفتاری معین و مجزایی را خاص شهریان می دانند ( مثلاً شیوه ی کنش متقابل اجتماعی غیر عاطفی ) شهر جایی است که جمعیت نسبتاً زیاد و متراکم دارد و هر جامعه ای که به لحاظ جمعیتی بزرگ و انبوه باشد جامعه ی شهری است .( صدیق سروستانی ؛ 1369 ،199)
علاوه بر این معیارها، معیارهای دیگری نیز برای تعریف شهر وجود دارد :
- یکی از رایج ترین تعاریف مربوط به شهر، تعریف شهر بر اساس اندازه است. بر این اساس کشورهای مختلف معیارهای گوناگونی را جهت تمیز نقاط شهری از سایر نواحی به کار می گیرند. ( همچنان که در کشور ما تا این اواخر داشتن 5000 نفر جمعیت برای وزارت کشور و سایر سازمانها ملاک شهر بود .( نقدی ؛ 1382 ، 20 )
- معیار دوم انبوهی ( تراکم ) جمعیت است. در اینجا تعداد جمعیت به عرصه ی سکونت بر اساس کیلومتر مربع یا هکتار تقسیم می شود که خود به دو نوع تراکم حسابی و تراکم زیستی محاسبه می گردد.
- معیار سوم تعریف شهر بر اساس نوع معیشت و اشتغال ساکنین آن . بر این مبنا جایی که شغل اکثریت آن غیر کشاورزی ( صنعت ، خدمات و … ) باشد شهر تعریف می شود .
- و اما مهمترین معیار ، از نظر جامعه شناسان گمنامی است . در این نگاه شهر جایی تعریف می شود که افراد و ساکنین آن همدیگر را به راحتی نشناسند. البته گمنامی خود تا حدودی تحت تأثیر معیار اندازه و تراکم است برخی عقیده دارند که شهر به همین دلیل بستر مناسب تری برای انحراف از هنجارهای اجتماعی و بروز رفتارهای آسیب شناختی و در عین حال بستری برای شکست هنجارهای کهنه شده و بدعت های نوین است . ( نقدی ، 1382 ،21 )
پیش از پرداختن به اختلافات بین شهرو روستا ابتدا به چند تعریف از شهر و روستا اشاره می شود :
- شهر: منطقه ی جغرافیایی است که دارای جمعیت مشخص بوده و تراکم جمعیت در آن وجود داشته باشد و افراد در آن به امور غیر کشاورزی اشتغال داشته باشند و نیز دارای شهرداری باشد . نقاط شهری معمولاً ارتباط وآشنایی فراوانی را با ارزشهای مادی جدید ، شیوه های جدید زندگی و نظایر آنها دارند . به عبارت دیگر نقاط شهری به خاطر ویژگیهای مربوط به پویایی خود به عنوان جامعه ای باز ، همواره شاهد تحولات ارزشی ، فرهنگی و دگرگونی در نظام هنجاری خود می باشد . ازاین رو مشاهده کردن ارزشهای فرهنگی جدید در نقاط شهری از دیدگاه جامعه شناسان شهری جریانی عادی می باشد . یعنی در نقاط شهری نمی توان انتظار ایستایی فرهنگی را داشت .( شیخی ؛ 1380 ، 36 -20 ).
- تعریف روستا: یک واحد همگن طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که از یک مرکز جمعیت و محل کار و سکونت با حوزه و قلمرو معین ثبتی و یا عرفی مستقل تشکیل می شود و اکثریت ساکنان شاغل دائمی آن به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به یکی از فعالیتهای اصلی زراعی ، دامداری ، باغداری ، صیادی ، صنایع روستایی و یا ترکیبی از اینها اشتغال دارند و از آن ارتزاق می نمایند و پیوند فرهنگی و اجتماعی عمیقی بین اعضای جامعه ی آن برقرار است. از خصوصیات عمده ی روستا وابسته بودن آن به زمین است .
( رضوانی ؛ 1374 ،16 )
- در تعریف دیگری از روستا، آن را سرزمینی تعریف می کنند که تراکم کم جمعیت مشخصه ی اصلی آن است و کشاورزی آن مهم است . یا روستا ،زیستگاه جماعتی از مردم در خارج از محدوده ی شهرهاست که با مشخصات جمعیتی معین ، و به عنوان جامعه ای مستقل و دارای هویت خاص فرهنگی ، اقلیمی ، جغرافیایی ، اقتصادی و با اتکا بر نظامهای رهبری و مدیریت محلی خود عرصه ی فعالیت های کشاورزی است .( حسینی ابری ؛ 1380 ، 4 )
دربیان اختلافات بین شهر و روستا نیز اندیشمندان نظرات بسیاری ارائه کرده اند که در اینجا به چند نمونه اشاره می کنیم :
به عقیده ی دکتر محسنی اولین و آشکارترین اختلاف مربوط به جنبه ی جغرافیایی شهر است که به کلی با ده متفاوت است .
- شهر فضایی متراکم است که تراکم جمعیت در رابطه با فضای احاطه کننده ی آن نسبتاً زیاد است . جامعه ی شهری عملاًفاقد فعالیت های کشاورزی است. اختلاف اساسی دیگر میان شهر و ده مربوط می شود به ساخت شغلی جمعیت آنها .( محسنی ؛ 1369 ،376)
- شاید بتوان گفت که فعالیت های اقتصادی مردم و نحوه ی توزیع این فعالیتها در بخش های سه گانه ی اقتصادی ، میزان سواد، تجهیزات درمانی، آموزشی و رفاهی، شرایط زندگی و سطح درآمد، چگونگی مشارکت زنان در امور خارج از منزل از عواملی هستند که بهتر است در تشخیص روستا و شهر مورد عنایت قرار گرفته و در جداسازی شهر از روستا مؤثر واقع گردیده اند. ( نقدی ؛ 1382 ،19)[1]
و در تفاوت شهر و روستا برخی از اندیشمندان به این نکات توجه می کنند:
الف – قدرت ارزشهای سنتی:
این ارزشها به منزله ی یک حاکم در روستا حکمفرمایی می کنند .
ب – ارتباطات و تماسهای اولیه :
در روستا ارتباطات چهره به چهره است ، در شهر غیر مستقیم و رسمی و ثانویه است.
ج – سادگی و یکنواختی زندگی :
یعنی اینها حداقل تغییرات را تجربه می کنند، و به دست آوردن مقام و جاه طلبی در نواحی روستایی کمتر به چشم می خورد . سطح زندگی شاهد تغییرات سریع نبوده و به کندی تغییر می یابد .
د – تخصص گرایی :
تولیدات در نقاط شهری بر اساس تخصص و در قالب تخصص صورت می گیرد. در حالی که فعالیت و تخصص مسلط در جامعه روستایی کشاورزی است. شهرنشینان وابستگی های مختلف سازمانی، اقتصادی، اجتماعی و … را دارند در حالیکه روستائیان به ندرت وابستگی های سازمانی و صنفی دارند .
ه- استقرار و جایگزینی درست افراد :
با رقابت در نقاط شهری، افراد عموماً در منصبها و مشاغل خود استقرار می یابند. در حالیکه در نقاط روستایی چنین فرصت و امکانی کمتر وجود دارد .
و – تحرک اجتماعی :
جامعه ی شهری نیاز به تحرک دارد و آن را تقویت می کند. در این جوامع بیشتر تأکید بر اکتساب است تا انتساب . پویایی و حرکت لازمه ی تداوم حیات جوامع شهری است .
ز – محدوده های تخصصی :
هر منطقه را به فعالیتی اختصاص می دهد .
ح – موقعیت زنان:
منظور از موقعیت زنان ،فعالیت زنان شهری در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی می باشد.اما در رابطه با زنان روستایی فعالیت زنان روستایی در مزارع موجب به دست آوردن درآمد نمی گردد.
ط – تضاد در تفاوت بین خصلتها :
روستائیان تحمل کمتری در برابر اعتقادات جدید دارند. اما شهرنشینان خودشان را با شرایط و اعتقادات جدید وفق می دهند.( زرنقی ؛ 1382 ، 27-28 -29 )
با این تفاسیر در مورد خاروانا باید گفت که ، خاروانا روستا شهری دارای 2500 نفر جمعیت است اکثر ساکنین آن به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند و کارمندان شاغل در اداراتی مانند بخشداری و شهرداری و … بیشتر غیر بومی هستند و انجام کارهای تخصصی با غیر بومیان است که از خارج از روستا آمده اند و صنعت و خدمات در این روستا نقشی ندارد با توجه به اینکه این روستا سرشار از معادنی است که در صورت بهره برداری و استفاده از آن می تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی ساکنان و پدیدار شدن شاخه ی جدیدی از اشتغال و سبک زندگی برای ساکنان منطقه باشد، روابط حاکم بر افراد روستا غالباً از نوع روابط اولیه (چهره به چهره ) است و ساکنان آن همدیگر را می شناسند و علاوه بر مطالب گفته شده مشارکت زنان در عرصه جامعه ی مورد بررسی در حداقل ممکن است.
مطابق با آنچه دربالا به ان اشاره شد چه نامی برای منطقه ی مورد مطالعه برازنده تر است ؟
این منطقه از نظر تسهیلات رفاهی مانند مسافرخانه، رستوران و … برای ارائه ی خدمات به میهمانان غیر بومی در مضیقه است و همچنین دارای جاده ای نامناسب و پر از پیچ های متعدد است که فقط افرادی که در اینجا ساکن هستند و یا بنا به اقتضای شغلشان در آن رفت و آمد می کنند به آن آشنا هستند .
اما واژه ای ما بین روستا و شهرنیز وجود دارد که آن روستا شهر است در اینجا به این موضوع پرداخته می شود که آیا می توان منطقه ی مورد بررسی ما را روستا شهر نامید ؟
در این رابطه برخی از صاحبنظران، معیارهای جمعیتی، برخی دیگر معیارهای کارکردی و برخی نیز امکانات و خدمات سکونتگاهها را مبنای تعریف خود قرار داده اند. اما در میان تعاریف مختلف از روستا شهرها بیشتر صاحبنظران ملاک جمعیتی سکونتگاهها را مد نظر قرار داده اند .
جان فرید من[2] و مایک داگلاس[3] به عنوان نخستین صاحبنظران تئوری روستا شهر، روستا شهر را شهری با 10 تا 50 هزار نفر جمعیت می دانند. و با توجه به نقش و کارکرد روستا شهر و ناحیه ی اطراف آن به تعریف ناحیه ی روستا شهر می پردازند .( فریدمن و داگلاس ؛ 1975 ، 62 )
همچنین نظریان ،با ملاک قرار دادن میزان جمعیت 25000 نفر، معتقد به تمایز بین شهرهای کوچک و روستا شهر بوده و بیان می دارد که طبق سرشماری سال 1365 تعداد 333 روستا شهر کمتر از 25000 نفر در ایران وجود داشته است.( نظریان ؛1379 ، 159 )
علاوه بر معیار جمعیت برخی دیگر از محققان ضمن در نظر داشتن ملاک میزان جمعیت معیار کارکردی سکونتگاهها را در نظر گرفته و با توجه به نوع فعالیت شاغلان سکونتگاهها ، روستا شهرها را به بیانی تعریف کرده اند . این عده از محققان بر کارکرد کشاورزی روستا شهرها تأکید می کنند و معتقدند روستا شهرها (urban village) یا (rurban) نقش خدماتی، کشاورزی دارند و به جای واژه ی (agropolice) این واژه ها را به کار می برند.( جاسبرینگ ؛ 1932 ، 512 ).
سعیدی اصطلاح روستا شهررا برای توصیف شرایط بسیاری از شهرهای کشورهای جنوب در سالهای اخیرمناسب می داندوبه نظر وی ، وا ژه ی urban(شهری ) و rural(روستایی) به صورت rurban رواج یافته است این اصطلاح از دو صفت انگلیسی که در بالا به آن اشاره شد ساخته شده و عبارت است از ترکیب و ادغام ساختارهای اجتماعی شهری و روستایی در حاشیه ی مراکز شهری.
( سعیدی ؛ 1377 ، 124 – 125 )
علی اکبری روستا شهر را یک مجموعه ی زیستی مستقل و منفصل از مادر شهر اصلی می داند که شامل ساخت و سازهای نسبتاً سازمان یافته ای است که در محدوده ی یک روستا انجام می گیرد و به آن ماهیت شبه شهری می بخشد . اینگونه سکونتگاهها از ویژگیهای صرفاً روستائی شان فاصله گرفته و با این حال موقعیت شهری هم نیافته اند و مراحل گذار شهری را سپری می کنند، به این دلیل برخی از عناصر و خصوصیات روستایی همچنان در آنها دیده می شود .روستا شهر، در نامگذاری و تعریف این تیپ شهری به کار می رود، که بیانگر (village city) است. درایران در مواردی واژه ی روستاشهر شهری گرایی یا نفوذ فرهنگ و عناصر شهری در نواحی روستایی است.( علی اکبری ؛ 1383 ، 209 -210 )
رضوانی، واژه ی روستا شهر را با شهرهای کشاورزی یکی می داند و معتقد است که ((روستا شهر یا شهرهای کشاورزی روستاهای بزرگ و پرجمعیتی هستند که در آنها چشم اندازهای شهری و روستایی با هم ادغام شده اند و فعالیت اقتصادی غالب بر این روستا ها امکان دارد که فعالیت کشاورزی باشد ولی فعالیتهای خدماتی و گاهی صنعتی نیز در آنها رواج دارد.همچنین ساختار اجتماعی، فرهنگی و کالبدی این روستا ها به شهر شباهت دارد. این قبیل روستا ها را که ترکیبی از چشم اندازهای فیزیکی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی شهر و روستا در آنها دیده می شود را می توان روستا شهر نامید)).( رضوانی ؛ 1377 ،142 )
در واقع با تکیه بر نظریاتی که بیان شد در ایران دو نوع روستا شهر وجود دارد :1 – روستا شهر هایی که در اثر نفوذ فر هنگ شهری گرایی به وجود آمده اند.2 – شهر های کشاورزیکه در آنها چشم اندازهای روستایی و شهری ادغام شده اند.
چرا خاروانا را می توان روستا شهر نامید؟
در رابطه با خاروانا باید گفت که دامداران این منطقه ( کسانی که دارای گوسفندان زیادی هستند) در تابستان به ییلاق کوچ می کنند و در فصول سرد سال به روستا و به خانه های خویش مراجعت می کنند و برای تغذیه ی دامهای خود از علوفه ی خشکی که در تابستان کشت کرده اند استفاده می کنند.زبان ساکنین این روستا شهر مانند ساکنین سایر نقاط آذربایجان شرقی ترکی است و مذهب آنان نیز شیعه است. از نظر جمعیتی هم دارای رشد منفی و مهاجر فرستی بالایی هستند. از نظر سطح سواد نیز تحصیلات در دوره ی دبیرستان به خصوص برای دختران پایین است . و مشارکت زنان در اداره ی امور روستا به صفر می رسد با ایجاد شهرداری در این روستا شهر تغییراتی از نظر کالبدی به وجود آمده است البته قبل از ایجاد شهرداری به علت اجرای طرح هادی در روستا تغییراتی کالبدی به وجو آمده بود که ازجمله ی آنها کشیدن خیابان بود که سبب تغییراتی در کالبد روستا شد بدین نحوکه قسمتی از قبرستان روستا و یا خانه های ساکنین را ویران کرد و ساکنین نیز به اجبار به قسمت پایین ده که مناطق اداری در آن وجود دارند رفتند و در آنجامنازل مسکونی خود را احداث کردند .
مسأله ی اصلی تحقیق
با اینکه تغییراتی که به آنها اشاره شد اهمیت خود را دارا هستند، اما آنچه مهم است تغییراتی است که به علت ایجاد دانشگاه در این روستا شهر در حال وقوع است تغییراتی که از دید انسانهایی که در آن محیط زندگی می کنند شاید پنهان بماند اما این تغییرات رخ می دهند و در ارزشها، فرهنگ وسبک زندگی و پوشش مردم تأثیرات خود را دارند.
دانشگاه آزاد اسلامی خاروانا در سال 1383 در لوای دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورزقان کار خود را آغاز کرد ناگفته نماند که احداث دانشگاه به خواست مردم و با تصمیم گیری خارواناییهای مقیم شهر تهران که در حسینیه ی امام موسی ابن جعفر در مراسم گوناگون با هم گردهمایی و مشارکت دارند و با کمک مالی این افراد( حدوداً 400 نفر از مهاجرین این روستا شهر می باشند که به طور دائم در تهران زندگی می کنند و هر کدام متناسب با درآمد خود به احداث دانشگاه کمک مالی کردند) که حدود 300 میلیون ریال می باشد، صورت گرفت، علت این امر هم شاید این موضوع باشد که این افراد که خود در مرکز زندگی می کنند و طرز فکری متفاوتی رادارند احداث دانشگاه را توجه بیشتر به این منطقه ی تاریخی و پیشرفت و توسعه ی آن قلمداد کرده اند و یکی از ملزومات رسیدن به توسعه در این روستا شهر را ایجاد دانشگاه دانستند. یعنی این طرح می تواند توسعه زا باشد.اجرای این برنامه در این روستا شهر دارای نتایجی بوده است که محقق را بر آن داشت تا به بررسی آن بپردازد و از طریق این جامعه ی کوچک به چگونگی به وجود آمدن تغییرات در یک جامعه و دلایل آن پی ببرد وبه این مسأله بپردازد که طرحی با اهداف مشخص پس از اجرا در یک روستا شهر چه پیامدهایی را می تواند در پی داشته باشد در مورد این روستا شهر نیز بیطرفانه به بررسی این تغییرات که در ادامه ی بحث به بخشی از آنها که رخ داده است و یا در حال رخ دادن است پرداخته خواهد شد.
در سال 1383 تعداد دانشجویان پذیرفته شده 130 نفر و در مقطع کاردانی و صرفاً حسابداری و عمران و کامپیوتر و زبان انگلیسی بوده است. به دلیل محدود بودن خوابگاه، دانشجویان پسر به اجاره کردن خانه های ساکنین اقدام کردند . این دانشجویان از شهرهای مختلف کشور برای مثال تهران، رشت، شیراز، شبستر و … پذیرفته شدند و از نظر زبان و فرهنگ، کاملاً با این مردم متفاوت می باشند. و این روستا شهر با توجه به افزوده شدن این تعداد با مسأله ی اجاره نشینی و بالا رفتن قیمت اجاره ها و منازل روبروشدکه البته این تغییری مادی و قابل رؤیت می باشد. در سال 1384این تعداد به 159 نفر افزایش می یابند.در سال 1385 به دلیل کمبود برخی از امکانات دانشگاه در جوابگو بودن به نیاز دانشجویان پذیرش صورت نگرفته است ، اما در سال 1386 دوباره دانشگاه پذیرش خواهد داشت.
با توجه به آنچه گفته شد در یک روستا شهر که جمعیت کمی دارد این افزایش با توجه به جمعیت اندک این روستا شهرنقش بسیار مهمی در حیات اقتصادی و فرهنگی آن ایفا می کند .و تعاملات جدیدی که پیش از این سابقه نداشته است دیده می شود که نوع آن از جنس تعاملات رویاروی و افراد آشنا نمی باشد، روستایی که تا پیش از این همه همدیگر را می شناختند و دارای روابط چهره به چهره بودند و کنترل اجتماعی شدیدی بر آن حاکم بود.
در ادامه جدولی ارائه می شود که در آن تعداد دانشجویان و رشته ها ی آنها و شهر هایی که ساکن آن بوده اند بر حسب سال ورود آورده شده است .
تقسیم بندی تعداد ورودی دانشجویان برحسب سال ، جنس، شهر ، رشته تحصیلی
| سال | تعداد | زن | مرد | شهر | رشته تحصیلی |
| 1383 | 130 | 6 | 124 | تهران ، رشت ، شیراز، شبستر، قم ، تبریز | کامپیوتر، حسابداری ، زبان انگلیسی، عمران |
| 1384 | 29 | 8 | 21 | علمدار ، ورزقان ، خاروانا ، جلفا | حسابداری ، زبان انگلیسی |
| 1385 | 0 | 0 | 0 | ___ | ___ |
| جمع کل | 159 | 14 | 145 | ||
( امور دانشجویی دانشگاه خاروانا ، 1385)
همچنین اساتید این دانشگاه نیز از شهرهای تبریز، مرند و شبستر برای تدریس به خاروانا می آیند که در کل تعداد آنها 21 نفر می باشد ، برای رفت و آمد اساتید نیز دانشگاه سرویس ایاب و ذهاب در نظر گرفته است.
کارمندان دانشگاه نیز 6 نفر هستند که 3 نفر از آنها از خاروانا می باشند و 3 نفر دیگر نیز ازساکنان شهرهای اطراف خاروانا هستند. رئیس دانشگاه نیز از شهر مرند است که نزدیک خاروانا است.
اما با ورود این افراد، گاه بین این افراد و بومیان تعارضاتی به وجود آمد که به دلیل بینش متفاوت آنها (روستائیان و دانشجویان )در برخورد با مسائل مختلف امری اجتناب ناپذیر است برای مثال کشمکشهایی که در انتخابات ریاست جمهوری میان مردم و دانشجویان به وجود آمد. و یا طرز پوشش و آرایش موی سر که آنها بر طبق باورهای خود دارای سبک خاصی هستند که بعضاً برای اهالی تعجب برانگیز و خلاف ارزشهاست که از جانب قشر جوان روستاشهر قابل تقلید و مطلوب است اما سایر اقشار آن را مذموم به شمار می آورند. و گاه با بی اعتنایی و اعتراض مواجه می شود.اینکه چه کسانی به این ارزشهای جدید اعتراض می کنند، نوآوران و آنان که سبک هایی مطابق با ارزشهای خود در مقابله با این تعارضات به وجود می آورند و این تغییر چه سمت و سویی خواهد داشت و آیا سبب اضمحلال فرهنگی و آسیب های فرهنگی خواهد شد و یا ناهنجاری ها و آنومی هایی، از جنسی دیگر و غیر قابل باور مردم به وجود خواهد آورد و پیامد آنها چه خواهد بود خود جای بحث و بررسی فراوان دارد.
در واقع می توان به تأثیرات متفاوتی که احداث دانشگاه بر روی گروههای مختلف سنی در این روستا داشته است پرداخت و اینکه چه کسانی به طور مستقیم با دانشجویان رابطه دارند و چه گروههای سنی تمایل یه نزدیکی و الگو برداری از آنان دارند و آیا این الگو برداری فقط در زمینه ی مسائل ظاهری ، مثل نوع لباس و آرایش مو و… است که گاهاً بعضی از آنها مذموم شمرده می شود و یا اینکه در رابطه با ادامه ی تحصیل و تغییر دیدگاهها در رابطه با تحصیلات عالیه نیز می باشد. در رابطه با سنین بالاتر نیز همینطور، آیا آنها خود را در معرض این ارتباطات و همکاریها قرار می دهند و یا اینکه با این افراد به عنوان بیگانگان و کسانی که ثبات و امنیت خاطر در زندگی آنها را تهدید می کند برخورد می کنند . علاوه بر گروههای سنی مختلف باید دید که کدام یک از دو گروه زنان و مردان بیشتر در این رابطه حضور دارند و کدامیک بیشتر تحت تأثیر این رابطه قرار دارند ؟ از دید کدامیک از آنها رفتار و سبک زندگی دانشجویان قابل پذیرش است ؟
گروههای شغلی مختلف را نیز می توان در این مورد برسی کرد که در این روستا شهر گروه عمده ی شغلی را کشاورزان تشکیل می د هند و پس از آنا ن دامداران که البته آنها خود هم کشاورزند و هم دامدار و گروه بعدی پیشه وران هستند که شامل مغازه داران و نانوایی و … هستند و گروه بعدی کارمندان هستند که بخش عمده ای از آنان را غیر بومی ها تشکیل می دهند که بعضی از آنها چندین سال است که ساکن روستا شهر خاروانا هستند .
[1] – نقدی، به نقل ازکلانتری ؛ 1375 ،ص 21
[2] -John Fridman
[3] -Mike Douglass
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
متن کامل پایان نامه دانشگاه تهران مقطع کارشناسی ارشد علوم اجتماعی گرایش مردم شناسی با عنوان :
بررسی و مقایسة نوآوری‌های شغلی درمیان
عشایر اسكان یافتة شهرستان مُهر
(مورد مطالعه: روستای كریم آباد)
در ادامه مطلب می توانید تکه هایی از ابتدای این پایان نامه را بخوانید
و در صورت نیاز به متن کامل آن می توانید از لینک پرداخت و دانلود آنی برای خرید این پایان نامه اقدام نمائید.
دانشكدة علوم اجتماعی
پایان نامه جهت دریافت
كارشناسی ارشد رشتة علوم اجتماعی
(مردم شناسی)
بررسی و مقایسة نوآوری‌های شغلی درمیان
عشایر اسكان یافتة شهرستان مُهر
(مورد مطالعه: روستای كریم آباد)
استاد راهنما:
دكتر عسكری خانقاه
استاد مشاور:
دكتر رفیع‌فر
نگارش:
***
داتشگاه تهران
دانشكدة علوم اجتماعی
در چارچوب ارزیابی مرحلة تحقیقاتی مقطع كارشناسی‌ارشد دانشجویان دانشگاه تهران، آقای *به شمارة دانشجویی * در رشتة علوم‌اجتماعی گرایش مردم‌شناسی، پایان‌نامة خود را به ارزش 4 واحد در نیمسال دوم سال تحصیلی 1383-1382 تحت عنوان بررسی و مقایسة نوآوری‌های شغلی در میان عشایر اسكان‌یافتة شهرستان مهر (مورد مطالعه: روستای‌كریم‌آباد) اخذ و ثبت نام نموده و در حضور هیأت داوران به شرح ذیل، مورد دفاع قرار گرفته و موفق به اخذ درجة عالی با نمرة 18 گردید.
| محل امضاء | رتبة علمی |
نام و نام خانوادگی
|
|
| استاد |
دكتر اصغر عسكری خانقاه
|
استاد راهنما
|
|
| دانشیار | دكتر جلال‌الدین رفیع‌فر |
استاد مشاور
|
|
| دانشیار | دكتر منصور وثوقی |
استاد داور
|
|
| دانشیار | دكتر ناصر فكوهی |
مدیر گروه آموزشی
|
|
| دانشیار | دكتر اعظم راوردراد |
معاون تحصیلات تكمیلی
|
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
چكیده
موضوع این رساله، بررسی و مقایسة نوآوری‌های شغلی در میان عشایر اسكان‌یافتة شهرستان مهر (مورد مطالعه: روستای كریم‌آباد) است كه با توجه به ماهیت پژوهشی این موضوع، اطلاعاتی را درمورد ویژگیهای جغرافیایی و انسانی شهرستان مهر جمع‌آوری كرده‌ایم، در این تحقیق كه تحقیقی كیفی و میدانی است برای نیل به اهداف اصلی آن از روش‌های مردم‌شناختی از جمله مشاهده، گفتگوهای غیر رسمی و مصاحبه، مطالعة اسناد مدارك و ابزارهایی مانند عكس‌برداری و اینترنت سود برده‌ایم.
در این پژوهش سعی ما بر آن است كه رابطة عشایر مورد مطالعه را با یكجانشینان اطراف مورد مطالعه قرار دهیم و نیز فعالیتها و مشاغل این عشایر را دو دورة قبل و پس از اسكان با یكدیگر مقایسه نمائیم.
این تحقیق شامل 7 فصل به این شرح می‌باشد: در فصل اول به ارائة طرح تحقیق پرداخته‌ایم. در فصل دوم ویژگیهای جغرافیایی و انسانی شهرستان مهر و عشایر مورد مطالعه بیان شده است. فصل سوم تحقیق به فعالیتهای اقتصادی و مشاغل عشایر مورد مطالعه قبل از اسكان و نیز ویژگیهای این فعالیتها و مشاغل عنوان شده است. فصل چهارم، دلایل اسكان این عشایر از دهة60 به بعد و زمینه‌ها و ریشه‌های اسكان از دهه‌های اول قرن حاضر (از زمان رضاخان) شرح داده شده است. در فصل پنجم، تحولات كلی این عشایر آمده است. در فصل ششم، فعالیتهای اقتصادی و مشاغل پس از اسكان همراه با ویژگیهای آن ذكر شده است و در فصل هفتم، تفاوت یكجانشینی این عشایر با روستائیان منطقه به لحاظ مشاغل اصلی (دامداری و كشاورزی) بیان شده است.
اساسی‌ترین نتایج این تحقیق (بر اساس تئوری كاركردگرایی) این بوده است كه ساخت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه با تحولات اقتصادی ناشی از اسكان تغییر یافته است. از مهمترین تغیرات سیاسی می‌توان به این موراد اشاره نمود: از میان رفتن اقتدار سنتی افرادی كه از سن بیشتری برخوردارند و افزایش كنترل و نظارت دولت مركزی بر عشایر. تغییرات فرهنگی كه همراه با اسكان آنان رخ داده است، یكی پایین بودن سطح اطلاعات روز در میان بزرگسالان است كه به ناتوانی تولید و تبادل اطلاعات در میان آنها منجر شده است و دیگری بروز افكار جدید و متضاد با بزرگسالان در میان نوجوانان و جوانان است. عمده‌ترین تغییرات اجتماعی می‌توان از كاهش اهمیت و نقش همسایگی وحسن همجواری، كم‌رنگ شدن یگانگی و وحدت و از میان رفتن سادگی زندگی به مانند گذشته در میان آنها نام برد.
واژگان كلیدی: عـشـایـر، عـشـایـر كـوچـنــده، عـشـایـر اسكان‌یافته، ایـل، طـایـفـه، یـیـــلاق، قـشـــلاق، بـنـكـوه
ـ فـهـرسـت مـطـالـب
صفحه
| فـصـل اول : كـلـیـات | 11 |
| 1ـ 1ـ مـقـدمـه | 12 |
| 2ـ 1ـ طـرح مسئـلـه | 14 |
| 3ـ 1ـ سئوالات تحقیق | 19 |
| 4ـ 1ـ اهـمـیـت و ضرورت تـحـقـیـق | 20 |
| 5ـ 1ـ اهداف تحقیق | 22 |
| 6ـ1ـ زمان پژوهش | 23 |
| 7ـ1ـ ابهامات و مشكلات تحقیق | 23 |
| 8ـ1ـ انگیزة تحقیق | 24 |
| 9ـ1ـ ابزار تحقیق | 24 |
| 10ـ 1ـ روش تـحـقـیـق | 24 |
| 1ـ 10ـ 1ـ تكنیك های تحقیق | 31 |
| 1ـ 1ـ 10ـ 1ـ مـشـاهـده | 31 |
| 2ـ 1ـ 10 ـ 1ـ مـصـاحـبـه | 32 |
| 3ـ 1ـ10 ـ 1ـ مـطـالـعـه اسـنـاد و مـدارك | 33 |
| 4ـ 1ـ10ـ 1ـ عـكـس | 33 |
| 11ـ 1ـ چـارچـوب نـظـری | 34 |
| 1ـ 11 ـ1 ـ نـظـریـة كاركردگـرایـی | 34 |
| 1ـ 11ـ1 ـ نـظـریـة نوآوری | 38 |
| 12ـ 1ـ پـیـشـیـنـه تحـقـیـق | 43 |
| 13ـ1ـ مفاهیم و اصطلاحات | 47 |
| فـصـل دوم : میدان تحقیق | 51 |
| 1ـ 2ـ اسـتـان فـارس | 52 |
| 2ـ 2ـ شـهـرسـتـان مُهر | 55 |
| 1ـ2ـ 2ـ مـوقـعـیـت جـغـرافـیـایـی | 55 |
| 2ـ 2ـ 2ـ جـغـرافـیـای انـسـانـی | 58 |
| 1ـ2ـ2ـ2ـ تعداد و سیر تحول جمعیت طی چهار دوره سرشمـاری | 58 |
| 2ـ2ـ2ـ2ـ تـوزیـع جـمـعـیـت | 60 |
| 3ـ2ـ2ـ2ـ تـراكـم جـمـعـیـت | 63 |
| 4ـ2ـ2ـ2ـ وضـعـیـت سـواد | 63 |
| 5ـ2ـ2ـ2ـ تـركـیـب سـنـی و جـنـسـی | 65 |
| 3ـ2ـ2ـ اقـتـصـادی و انـرژی | 65 |
| 3ـ2ـ عـشـایـر | 67 |
| 1ـ3ـ2ـ‌وضعیت‌موجود در‌جامعة‌عشایری‌براساس‌سرشماری1377 | 70 |
| 2ـ3ـ2ـ سـرشـمـاری عـشـایـر كـوچـنـده سال 1377 | 72 |
| 3ـ3ـ2ـ توزیع‌جمعیت6ساله‌وبیشترعشایری‌كشوربرحسب‌وضع‌سواد | 72 |
| 4ـ3ـ1ـ آمـار دام مـتـعـلـق بـه عـشـایـر | 72 |
| 5ـ3ـ2ـ اراضـی زراعـی مـتـعـلـق بـه عـشـایـر | 72 |
| 6ـ3ـ2ـ‌آمارجمعیتی‌عشایرداوطلب‌اسكان‌برحسب‌محل‌موردنظربرای‌اسكان | 73 |
| 7ـ3ـ2ـ آمار جمعیتی عشایر بر حسب علاقه به اسكان یا كوچ | 73 |
| 8ـ3ـ2ـ جـامـعـه مـورد مـطـالـعـه (روستای كریم آباد) | 75 |
| فـصـل سوم : فعالیتها و ویژگیهای اقـتـصادی عشایر مورد مطالعه قبل از اسكان | 84 |
| 1ـ 3ـ فعالیتهای اقتصادی | 84 |
| 1ـ 1ـ 3ـ صـنـایـع دسـتـی و فـرش بـافـی | 86 |
| 2ـ 1ـ 3ـ بـافـت سـیـاه چـادر | 91 |
| 3ـ 1ـ 3ـ تـولـیـد مـحـصـولـات مـخـتـلـف لـبـنـی | 92 |
| 4ـ1ـ3ـ فـعالـیتهایمـبتنی بـر نـگهـداری، پرورش، چـرا دامهـا | 94 |
| 2ـ3ـ ویـژگـیهـای فعالیت های شـغـلـی و اقـتـصـادی | 96 |
| 1ـ2ـ 3ـ اقـتـصـاد نـیـمـه خـود كـفـا و تـقـریـبـاً خـود كـفـا | 97 |
| 2ـ2ـ 3ـ اقـتـصـاد بـسـتـه مـعـیـشـتـی | 97 |
| 3ـ2ـ3ـ تـولـیـد بـرای مـصـرف | 98 |
| 4ـ2ـ 3ـ تكنـولوژی ابتدائی در تهیـه و ساخـت مـحـصـولات | 99 |
| 5ـ2ـ 3ـ نـوع مـعـیـشـت غـالـب مـبـتـنـی بـر دامـداری | 99 |
| 6ـ2ـ 3ـ زنـدگـی اقـتـصـادی پـر مـشـقـت | 99 |
| 7ـ2ـ 3ـ رابـطـة كـاری خـانـوادگـی | 99 |
| فـصـل چهارم : دلایـل و ریشه‌های اسـكـان | 101 |
| 1ـ4ـ خـلـع سـلاح و اسـكان عـشـایـر ایـران | 105 |
| 2ـ4ـ اصـلاحـات ارضـی | 108 |
| 3ـ4ـ مـلـی كـردن جـنـگل هـا و مـراتـع | 110 |
| 4ـ4ـ نـفـوذ سـاختـار شـهری | 111 |
| 5ـ 4ـ بسط نهادهای فرهنگی جدید | 112 |
| 6ـ4ـ عـدم تـوانـائـی مـالـی ، دسـت دادن دام هـا و فقر اقتصادی | 113 |
| 7ـ4ـ دلایـل شـخـصـی | 114 |
| فـصـل پنجم : تـحـولات عـشـایـر مورد مطالعه پـس از اسـكـان | 116 |
| 1ـ5ـ تغییر رفتارهای گروهی | 117 |
| 2ـ5ـ گسترش ارتباطات | 119 |
| 3ـ5ـ تغییر اشكال معیشتی | 120 |
| 4ـ5ـ روابط جدید با دستگاه‌های دولتی | 123 |
| 5ـ5ـ نیازهای جدید | 124 |
| 6ـ5ـ افزایش نرخ با سوادی | 125 |
| 1ـ 6ـ 5ـ بالا رفتن سطح آگاهی افراد | 127 |
| 2ـ 6ـ 5ـ تأثـیر بر پایـگاه اجتـماعی افـراد | 128 |
| 3ـ 6ـ 5 ـ مهاجرت | 128 |
| 4ـ 6ـ 5 ـ ایجاد هنجارهای اجتماعی و الگوهای رفتاری جدید | 129 |
| 5ـ 6ـ 5 ـ تحول در ملاك های ازدواج | 129 |
| 6ـ 6ـ 5 ـ شكاف میان دو نسل | 130 |
| فـصـل ششم: فعالیتها و ویژگیهای اقتصادی پس از اسكان عشایر روستای كریم‌آباد | 131 |
| 1ـ 6ـ فعالیتهای اقتصادی | 132 |
| 1ـ1ـ 6ـ دامـداری و فـعـالـیـت هـای وابـسـتـه | 132 |
| 2ـ1ـ6ـ صنایع دستی | 134 |
| 3ـ1ـ 6ـ بـاغـبـانـی | 136 |
| 4ـ1ـ 6ـ فـعـالـیـت در شـركـت هـای صـنـعـتـی | 139 |
| 5ـ1ـ 6ـ پـرورش زنـبـور عـسـل | 140 |
| 6ـ1ـ 6ـ مـشـاغـل خـدمـاتـی | 142 |
| 7ـ1ـ 6ـ كـشـاورزی | 143 |
| 2ـ6ـ ویژگیهای اقتصادی | 144 |
| 1ـ2ـ6ـ خانواده به عنوان اصلی ترین واحد تولید | 144 |
| 2ـ2ـ6ـ گـسـتـرش خـانـوادههـای هـسـتـهای و مـسـتـقـل | 145 |
| 3ـ2ـ6ـ نوع معیشت غالب بر دامداری | 146 |
| فـصـل هفتم : تفاوت یكجانشینی عشایر با یكجانشینی روستایی در شهرستان مُهر | 147 |
| 1ـ7ـ كشاورزی | 148 |
| 1ـ نوع محصول تولید شده | 148 |
| 2ـ كشاورزی به عنوان یك شغل و فعالیت اقتصادی | 149 |
| 3ـ سابقة كشاورزی متفاوت | 149 |
| 2ـ7ـ دامـداری | 150 |
| 1ـ سـابـقـة دامـداری | 150 |
| 2ـ دامداری به عنوان شغل و فعالیت اصلی | 151 |
| 3ـ نوع دامها | 152 |
| 4ـ نوع تغذیة دامها | 153 |
| ـ نتیجه گیری | 155 |
| ـ فـهـرسـت مـنـابـع | 161 |
ـ فهرست عكسها
| شمارة عكس | موضوع عكس | |
| عكس شمارة (1) | كوچ عشایر قشقایی | 27 |
| عكس شمارة (2) | چهرة یك مرد قشقایی | 27 |
| عكس شمارة (3) | زوج كهنسال عشایری در شهرستان مُهر | 28 |
| عكس شمارة (4) | خانوادة عشایری در زیر سیاه چادر | 29 |
| عكس شمارة (5) | استفاده از چادرهای جدید در میان عشایر | 35 |
| عكس شمارة (6) | سیاه‌چادر درمیان‌عشایرمنطقه به‌مانندگذشته كارایی‌چندانی ندارد | 36 |
| عكس شمارة (7) | قبرستان تاریخی فال | 56 |
| عكس شمارة (8) | آسیاب آبی خوزی | 56 |
| عكس شمارة (9) | حمام وراوی | 57 |
| عكس شمارة (10) | استودانهای خوزی | 57 |
| عكس شمارة (11) | بخش انرژی شهرستان مُهر | 66 |
| عكس شمارة (12) | پالایشگاه در حال ساخت | 67 |
| عكس شمارة (13) | تابلو روستای كریم‌آباد | 75 |
| عكس شمارة (14) | نمای كلی روستای كریم‌آباد | 78 |
| عكس شمارة (15) | نمایی از یك خانه در روستای كریم‌آباد | 80 |
| عكس شمارة (16) | نمایی از درون یك خانه در روستای كریم‌آباد | 82 |
| عكس شمارة (17) | راهسازی به روستا | 82 |
| عكس شمارة (18) | لولهكشی آب به روستا با سرمایه و هزینة روستائیان | 83 |
عكس‌های شمارة
(19 و 20) |
درچند سال اخیر امكاناتی به روستائیان اختصاص یافته است كه از آن جمله می‌توان به برق و تلفن اشاره نمود | 83 |
| عكس شمارة (21) | دامهای عشایری | 85 |
| عكس شمارة (22) | طرح فرش عشایری و وسائل بافت آن | 87 |
| عكس شمارة(23) | فرش عشایری | 88 |
| عكس شمارة(24) | بافت جاجیم | 91 |
| عكس شمارة (26) | سیاهچادرهای مورد استفاده در میان عشایر | 92 |
| عكس شمارة(27) | تهیة كشك در میان عشایر روستای كریم‌آباد | 93 |
| عكس شمارة(28) | زن عشایری در حال تهیة ماست | 94 |
| عكس شمارة (29) | كودك عشایری در حال چرای دامها | 95 |
| عكس شمارة(30) | چوپانان عشایری | 96 |
| عكس شمارة (31) | دبستان ابتدایی در روستای كریم آباد | 127 |
| عكس شمارة(32) | دامداری در روستای كریم‌آباد | 132 |
| عكس شمارة(33) | دامداری امروزه به مانند گذشته در میان عشایر صورت نمیگیرید | 133 |
| عكس شمارة(34) | به دست آوردن كره از شیر گوسفندان برای تغذیه | 134 |
| عكس شمارة(35) | تمامی اعضاء خانواده در بافت فرش كمك می‌كنند | 135 |
| عكس شمارة(36) | فرش یكی ازصنایع معمول در میان عشایر روستای كریم‌آباد | 136 |
| عكس شمارة(37) | باغ مركبات متعلق به روستائیان | 137 |
عكس‌های شمارة
(38 و39) |
اشتغال عده‌ای از عشایر روستای كریم‌آباد به عنوان باغبان در باغات | 138 |
| عكس‌شمارة (40) | شروع به ساخت پالایشگاه گاز در شهرستان مُهر (پارسیان) | 140 |
| عكس‌شمارة (41) | شروع به كار پالایشگاه گاز عسلویه (پارس جنوبی) | 140 |
عكسهایشمارة
(42 و 43) |
مشاغل جدید در میان عشایر اسكان یافتة شهرستان مُهر (پرورش زنبور عسل) | 141 |
| عكس شمارة(44) | رانندگی یكی از مشاغل جدید در میان عشایر روستا | 142 |
| عكس شمارة(45) | زمینهای زیر كشت عشایر | 143 |
| عكس شماره(46) | دامداری در روستای كریم‌آباد | 151 |
| عكس شمارة(47) | دامداری در خانة روستاهای شهرستان مُهر | 152 |
| عكس شمارة(48) | محل نگهداری دامها در روستای كریم‌آباد | 154 |
ـ فهرست نقشهها
| شمارة نقشه | موضوع نقشه | |
| نقشة شمارة (1) | نقشة ایران | 53 |
| نقشة شمارة (2) | نقشة استان فارس | 59 |
| نقشة شمارة (3) | نقشة شهرستان مُهر | 62 |
ـ فهرست جداول
| شمارة جدول | موضوع جدول | |
| جدول شماره (1) | تعداد بخش ها ، شهرها و دهستان های كشور برحسب استان و شهرستان در پایان اسفند 1381 | 54 |
| جدول شماره (2) | ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1345 | 58 |
| جدول شماره (3) | ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1355 | 58 |
| جدول شماره (4) | ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1365 | 58 |
| جدول شماره (5) | ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1375 | 60 |
| جدول شماره (6) | ویژگی های جمعیتی شهرستان مُهر در سال 1380 | 60 |
| جدول شماره (7) | توزیع جمعیت بر حسب بخش به تفكیك جنس در سال1380 | 61 |
| جدول شماره (8) | توزیع جمعیت نقاط روستائی بر حسب بخش به تفكیك | 61 |
| جدول شماره (9) | توزیع جمعیت نقاط روستایی بر حسب بخش به تفكیك جنس در سال 1380 | 61 |
| جدول شماره (10) | تعداد آبادی های دارای سكنه شهرستانبر حسب بخش و به تفكیك تعداد خانوار | 61 |
| جدول شماره (11) | جمعیت و مساحت به تفكیك بخش در سال 1380 | 63 |
| جدول شماره (12) | درصد جمعیت 6 ـ 24 ساله در حال تحصیل بر حسبگروههای عمده سنی به تفكیك نقاط شهری و روستایی به صورت درصد | 64 |
| جدول شماره (13) | درصد باسوادان در جمعیت 6 ساله و بیشتر بر حسب گروه های سنی به تفكیك سن و جنس به درصد | |
| جدول شماره (14) | تخمین جمعیت عشایری در كتاب گنج شایگان | 69 |
| جدول شماره (15) | تخمین جمعیت عشایری در كتاب آشنایی با جامعه عشایری ایران | 70 |
| جدول شماره (16) | خانوار و جمعیت ایل ها و طایفههای مستقل بیش از 20 خانوار و استان های محل استقرار آنها | 71 |
| جدول شماره (17) | تـوزیـع جـمـعـیـت 6 سـالـه و بـیـشـتـر عـشـایـری كـشـور بـر حـسـب وضـع سـواد | 71 |
| جدول شماره (18) | آمـار دام مـتـعـلـق بـه عـشـایـر | 72 |
| جدول شماره (19) | اراضـی زراعـی مـتـعـلـق بـه عـشـایـر | 72 |
| جدول شماره (20) | آمـار جـمـعـیـتـی عـشـایـر داوطـلـب اسـكـان بـرحـسـب مـحـل مـورد نـظـر بـرای اسـكـان | 73 |
| جدول شماره (21) | آمـارجـمـعـیـتـی عـشـایـر بـرحـسـب عـلاقـه‌بـه اسـكان یـا كـوچ | 73 |
| جدول شماره (22) | جمعیت عشایری در استان های كشور به ترتیب تعداد خانوار ییلاقی و قشلاقی | 74 |
| جدول شماره (23) | تركـیـب سـنـی و جـنسـی روسـتـای كـریـم‌آبـاد | 77 |
| جدول شماره (24) | فعالیت اقتصادی در میان عشایر كریم‌آباد | 81 |
| جدول شمارة (25) | مقایسة خانوارهای كوچ‌رو ایل‌قشقایی در سالهای 1353و1361 | 103 |
مـقـدمـه
ـ طـرح مسئله
ـ سئولات تحقیق
ـ اهـمـیـت تـحـقـیـق
ـ اهداف تحقیق
ـ انگیزة تحقیق
ـ ابزار تحقیق
ـ جامعة مورد مطالعه
ـ مبهمات و مشكلات تحقیق
ـ زمان پژوهش
ـ روش تـحـقـیـق
ـ چـارچـوب نـظـری
ـ پـیـشـیـنـه تحـقـیـق
ـ مفاهیم و اصطلاحات
1ـ1ـ مـقـدمـه
تاریخ ایران در طول قریب 2500 سال و حتی بیشتر (قریب 2800 سال) و تا زمان سلسله پهلوی، همواره حكومت ایلات و قبایل بوده است. یك ایل، مثلاً قاجارها، روی كار میآمدند و پس از مدتی به دلایل مختلف از عرصه حكومت حذف می‌شد و جای خود را به ایل دیگر می‌دادند. این آمدن و رفتن‌ها پس از استقرار اسلام در میان مردم ایران نیز تداوم یافت تا به عصر پهلوی رسید.
در دوره پهلوی و در زمان حكومت رضاشاه بود كه اولین سلسله حكومتی كه پایة ایلی و قبیلهای نداشت در ایران روی كار آمد. با توجه به ساختار اجتماعی و سیاسی و قدرت رؤسای ایلات و قبایل ایران و نیز اینكه اغلب ایلات و عشایر ایران به خصوص در اواخر عصر قاجار مسلح بودند، رضا شاه همواره از قدرت ایلات و حركت آنان نگران بود، تصمیم گرفت كه به اسكان آنان اقدام نماید.
اسكان یك ایل، عشیره و یا یك قبیله به نوعی شكستن ساختار اجتماعی و خرد كردن بافت قدرت در آنان تلقی می‌شد و به این ترتیب دولت می‌توانست آسان‌تر بر ایلات و قبایل غلبه یافته و با سهولت بیشتری آنان را خلع سلاح نموده و آنان را در كل آسان‌تر در كنترل خود درآورد.
طرح اسكان عشایر كه با شیوه زندگی آنها علیالاصول، مغایرت فراوانی داشت با مقاومت اغلب آنان مواجه گردید ولی دولت مركزی به تدریج این مقاومتها را در هم شكست و كم و بیش بر قدرت عشایر فایق آمد.
پس از انقلاب اسلامی به رغم آنكه حدود 50 سال از اولین طرح‌های اسكان عشایر و مقامت ایلات و قبایل مختلف می‌گذشت و شرایط در این زمان بسیار تغییر كرده بود، دولت باز هم به دلایل مختلفی كه بیشتر می‌توان به دلایل امنیتی و اقتصادی در آنها در اولویت باشد موضوع اسكان عشایر را در برنامه خود قرار داده كه آخرین آنها نیز لایحة برنامة چهارم توسعه است كه به آن اشاره و پرداخته شده است.
كوچندگی ظاهراً قدیمی‌ترین شیوه‌های زیست در ایران بوده است و به نظر می‌رسد در دورانی بسیار قدیم، قبایل كوچندة عشایری بیشتر جمعیت ایران را تشكیل می‌دادند. اما با توجه به كوچندگی و در حال كوچ بودن این جمعیت به صورت گسترده و دائم، تقریباً تخمین زدن آمار و ارقام مربوط به این جمعیت بسیار مشكل به نظر می‌رسد. با توجه به تغییر و تحولات اخیر در جامعة ایران و حتی با تاثیرپذیری از از تحولات جهانی، تعداد این عشایر كوچنده بسیار كاهش یافته است و امروزه به حدود 2% رسیده است.
با توجه به پتانسیل‌های موجود عشایر كشور در جهت تولید مواد مصرفی و صنایع مورد نیاز مردم و همچنین جاذبه‌های فرهنگی و مردم‌شناسی آنان، تاكنون این ظرفیت‌ها از سوی مسؤولان نادیده گرفته شده به گونه‌ای كه عشایر در حال حاضر دارای مشكلات بی‌شماری هستند.
مطالعه و پژوهشهای اقتصادی در جوامع سنتی و عشایری كه اساس اقتصادی آن بر پایة دامداری بوده است و امروزه با تغییراتی كشاورزی و سایر مشاغل در كنار آن قرار گرفته است، از جمله موضـوعات مهم در مردم‌شناسی است كه این امر، باب جـدیدی را در مطالعة این جوامع، علاوه بر مردم‌شناسی ایلات و عشایر، گشوده است كه آن مردم‌شناسی اقتصادی عشایر است كه به تجدید نظر در برخی از مفاهیم اقتصادی در میان عشایر میپردازد. از جملة این مفاهیم می‌توان به «اقتصاد تأمین بقاء» (طبیبی، 1371 :165) اشاره نمود. چنین اقتصاددانانی كه از نظر وی این اصطلاح را به كار بردهاند در برخورد با پژوهشها و تحقیقهای انسانشناسانه به این امر واقف گشته‌اند كه نیازهای معنوی نیز در اقتصاد این جوامع بسیار تأثیرگذار هستند.
در مطالعة جوامع عشایری می‌توان پیوستگی میان ارزشهای اقتصادی را با سایر ارزشهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را مشاهده نمود و از سویی دیگر نتایج اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در سیستم تولید و فعالیتهای اقتصادی مختلف مؤثر دانست.
یكی از مهمترین بحثهایی كه در رابطه با عشایر می‌توان عنوان نمود بحث اسكان عشایر است. در گذشته در شهرستان مُهر تعداد عشایری كه قشلاق خود را در این شهرستان میگذراندند بسیار فراوان بوده‌اند، اما امروزه فقط تعداد اندكی از این عشایر زمستانها را در این منطقه به سر میبرند و تعداد آنها سال به سال در حال كاهش است. در شكل وسیع‌تر آن، این مسأله در سایر نقاط نیز قابل مشاهده است.
در قرن نوزدهم جمعیت عشایری بین 25 تا 50 درصد از كل جمعیت ایران را تشكیل میداده است. این تعداد در اوائل قرن نوزدهم به 2/30 درصد از كل جمعیت ایران را شامل میشده است (صفینژاد، 1375 :41) تعداد كل عشایر ایران در سرشماری سال 1355 به 14 درصد می‌رسد. در آخرین سرشماری عشایر كوچندة كشور این آمار كمتر از 2 درصد بیان شده است (بلوكباشی، 1382 : 39) . این كاهش جمعیت عشایری ایران در این سالها را می‌توان نتیجة مستقیم اسكان عشایر دانست. در تحقیق حاضر سعی بر آن است به جنبه‌های ویژهای از این اسكان در شهرستان مُهر در میان دستهای از عشایر قشقایی بپردازیم.
2ـ1ـ طـرح مـسـالـه
دربند «ی» مادة 30 برنامة چهارم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اسكان عشایر به عنوان یكی از راهحلهایی كه می‌تواند برای جمعیت عشایری سودمند و مفید واقع شود، مطرح گردیده است. در این بند اسكان عشایر به این صورت پیشنهاد شده است: «ساماندهی اسكان عشایر از نظر اقتصادی، معـیشتی و اشـتغال با حـفظ توانمندی های تولید مسكن، ایـجاد امـكانات زیر بنایی و خدمات رسانی به میزان حداقل پنجاه درصد (50%) از جمعیت عشایر». (مهاجر،1382)
در این بند چنین به نظر میآید كه سیاست گام به گام و تدریجی اسكان عشایر به صورتی در نظر گرفته شده است كه برای نیمی از آنها كارایی دارد و از این رو مسائلی مانند مسكن، خدمات عمومی و زیربنایی مد نظر واقع شده است. همچنین باید در نظر داشت كه اینكه به جمعیت اسكان داده شده خدماتی داده شود یك امر است و اینكه اصولاً جمعیت عشایری را به اجبار اسكان دهند یك امر دیگر.
امـا اصـولیتریـن سـئوالاتـی كه در رابـطه با ایـن مطلـب قابل بیان میباشـد به شـرح ذیل است:
· عشایر كه علیالاصول كوچنده و دامپرور هستند، با اسكان و تغییر شیوة زندگیشان امكان تداوم زندگی دارند؟
· اصولاً اسكان و یكجانشینی بر تولید و زندگی این گروه تاثیر منفی نمیگذارد؟
· اینكه اساساً اسكان و یكجانشینی در كل به سود آنها بوده است و آنها از این امر راضی هستند یا نه؟
نكتة دیگر اینكه طبق قانون نمی‌توان افراد به سكونت در جایی و یا عدم امكان اقامت مجبور ساخت (مگر در موارد استثنایی). در مورد این مطلب باید عنوان شود كه در بین مسیر‌هایی كه عشایر از آنها كوچ میكردند، معمولاً برخی از عشایر از مسیر‌هایی عبور میكردند كه خسارات و آسیبهای فراوانی از سوی دامهای عشایری به مزارع و زمینهای كشاورزی اطرافشان وارد میآوردند كه در بسیاری از موارد باعث نزاع و درگیری این كوچندگان و یكجانشینان آسیب دیده می‌شد.
حال باید پرسید كه آیا عشایر اصولاً علاقه به اسكان دارند؟ به ویژه آنكه بسیاری از آنان سرزمینهای بسـیار وسیعی را از دسـت میدهنـد و به زندگی در زمـین كوچك محدود میشوند . لذا باید از آنها در مورد این مسأله تحقیق و بررسی شود و میزان رضایت آنان در مورد اسكان از خلال این گونه تحقیقات حاصل آید.
در این تحقیق سعی خواهد شد با شناخت زمینه‌های سنتی و تاثیرات تحولات جدید بر ساخت‌های سنتی، ساخت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و . . . عشایر مورد بررسی واقع شود. همچنین آنچه در این جا حائز اهمیت جلوه می‌كند، میزان و نوع پذیرش این تحولات از سـوی این عشایر، طی این تحولات و نوآوری‌ها و در طول زمان و روند اسكان آنان است.
همچنین برای بررسی بهتر سعی خواهد شد مقایسه‌ای میان اوضاع و احوال عشایر و ایلات در زمینه‌های مختلف صورت پذیرد و قواعـد[1] كلـی زندگی آنها قبل و بعد از اسكان مورد بررسی واقع شود. به دلیل آنكه كلیة جنبه‌های زندگی عشایـر، همراه با یكجانشـین شدن آنان دستخوش تغییر شده به گونـه‌ای، صورت‌های مختـلف زندگی آنها نیز متحول شد، شناخت این تغییر و تحولات می‌تواند ما را با زندگی و روند نوآوری، پیشـرفت و توسعة عشایر آشنا سازد. مهمترین مسأله‌ای كه در اینجا می‌تواند مورد شناسایی واقع شود، میزان و نوع رابطه‌ای است كه ایلات و عشایر با روستانشینان و شهرنشینان اطراف خود دارند. به دلیل متفاوت بودن فرهنگ زندگی و معیشت عشایر و ایلات با شهر نشینان و روستائیان، تلاقی و برخورد این دو فرهنگ و این دو دسته در نوع خود بسیار حایز اهمیت است، هرچند كه ممكن است دیگر امروزه نتوانیم عشایر و ایلات یكجانشین را در فرهنگی خارج از فرهنگ روستایی جای دهیم، اما به دلیل متفاوت بودن پایه‌های اولیه و اساسی فرهنگی این اقوام و این دسته‌ها و آداب و رسوم و نوع معیشت و دیگر زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی این دو دسته، باز هم، تفاوت‌های عمیقی در سراسر زندگی آنان قابل مشاهده است، یكی از اساسی‌ترین مباحث تحقیق، پرداختن به این جنبه‌های مختلف زندگی عشایر و ایلات یكجانشین با روستاهای اطراف و نوع برخورد و تماس این دو دسته با یكدیگر خواهد بود كه با این وجود بسیاری از ابهامات مختلف برای ما روشن خواهد شد.
در زندگی روزمره ما، آنچه كه بیش از هر عامل دیگری در شكل دادن به جنبه‌های مختلف آن تاثیر دارد فرهنگ است. فرهنگ درون یك جامعه یك جریان تاریخی است كه از نسل‌های پیشین به ما رسیده است و جنبه تاریخی بودن آن كاملاً محرز است، زیرا دائماً در حال حركت است و پیوسته در حال دگرگون ساختن خود، اعضایش، محیطش و سایر فرهنگهایی كه با آنها در ارتباط است از آنجا كه چنین دگرگونی هایی باعث تغییرات در روابط اجتماعی بین انسان‌ها می‌گردند بررسی آنها امری ضروری است.
«همة جوامع در هر زمان و در هر حال در كشاكش نسبی تنش‌های مخصوص خود هستند هر جامعه را می‌توان به صورت صحنة رویارویی و تأثیرات متقابل دو نیرو فرض كرد. یكی نیرویی كه مردم را به طرف تغییر می‌كشاند دیگری نیرویی كه آنان را به حفظ وضع موجود وامی‌دارد نیروی اول تلاش می‌كند كه برای استقرار خود توازن نیروی دوم را به هم بزند و دومی سعی دارد، تا اولی را از رسیدن به مقصود باز دارد. از آن جا كه گرایش به تغییر، اصل بنیادین فرهنگ است همیشه نیروی نوآور با كنار زدن تدریجی یا سریع نیروهایی كه حافظ وضع موجود هستند جایی برای خود باز می‌كنند و موجب تغییر می‌گردد» (فاستر، 1378: 45).
هم چنین «بررسی های انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی حاكی از آن است كه عوامل مختلفی چون اختراعات، اكتشافات، نوآوری‌های (مادی یا ایدئولوژیكی)، افزایش جمعیت، تحولات اكولوژیكی، جنگ، تماس فرهنگها و غیره همگی در تغییرات فرهنگی دخالت دارند، روی هم رفته عوامل تغییر و تحول یا داخلی‌اند یا از خارج سرچشمه گرفته و در نتیجه تماس بین جوامع به فرهنگ های دیگر راه می‌یابند اصولاً تجربه نشان داده است كه جوامع دارای تكنولوژی پیشرفته، دیگر جوامع را تحت تأثیر قرار می‌دهند» (امان‌الهی، 1362: 103).
بنابراین می‌توان گفت انقلاب تكنولوژیكی جریانی است كه از دو قرن پیش تاكنون، تغییرات عمیقی در جامعه غربی و در دنیا بوجود آورده است، جریان صنعتی شدن، رشد شهرنشینی، افزایش تولید و سرعت در وسایل ارتباطی و حمل و نقل و غیره، تنها تظاهرات خارجی یا پدیده‌های ظاهری انقلاب صنعتی محسوب می‌گردند و در حقیقت مجموعة حیات اجتـماعی و انسـانی از این انقـلاب مـتأثر گردیـده اسـت. زنـدگی خـانـوادگـی، زندگـی مذهـبی، ادبیات، هنر، پوشاك و غیره همه و همه عمیقاً و سریعاً در مدت زمان بسیار كوتاهی دستخوش دگرگونی قرار گرفته‌اند و امروزه نیز انقلاب تكنولوژیك ادامه دارد.
عشایر ایران از جمله اقشار مختلف ایران هستند كه در چند دهه اخیر به دلایل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گوناگون در میان آنها تغییرات و نوآوری‌های شدیدی در زمینه‌های مختلف به وقوع پیوسته است كه زندگی آنان را دگرگون كرده است. با اشاعة نوآوری‌ها و ورود تكنولوژی‌‌های مدرن كه پس از اجرای اصلاحات ارضی و وقوع انقلاب اسلامی رخ داد، از جمله گسترش وسایل ارتباط جمعی، ابزار و وسایل تكنولوژیكی، تأسیس مدارس نوین، احداث جاده‌ها، تأسیس ادارات دولتی و انتقال قدرت به دولت، تغییراتی عمده در حوزه‌های مختلف پدیدار گشته است .
تغییر و تحولاتی كه در زندگی عشایر ایران به صورت كلی شكل گرفته است، همزمان با چندین عامل اساسی بوده است كه برگرفته از دلایل سیاسی است كه توسط حكومت‌ها رخ داده است. از مهمترین این دلایل به قدرت رسیدن رضاخان است كه با طرح اسكان عشایر، تحولاتی را در رابطه با عشایر ایران به وجود آورد كه این مسئله تنازعاتی را میان عشایر با دولت مركزی شكل داده بود.
در زمان پهلوی دوم، هر چند كه دوباره تا حدودی رؤسا و خوانین عشایر توانستند نظامهای ایلی را دوباره به وجود آورند، اما اصلاحات ارضی در این زمان در جنبه‌های متفاوتی تحولات عشایر را دامن می زد. اصلاحات ارضی به دلیل تغییر در تقسیم‌بندی زمینهای مالكان بزرگ كه از خوانین شهرستان بودند، با زیر و رو كردن ساخت‌های سنتی همراه شد كه همین امر تنازعاتی را برای خوانین، اربابان و مالكان عمده با دولت مركزی به همراه داشت. روی هم رفته این تنازعات در زندگی عشایر تغییرات عمیقی را شكل داده بود. در آخرین مرحله نیز همزمان با انقلاب ایران در سال 1357 هجری خورشیدی تغییرات بیسابقهای در ایلات و عشایر ایران به وجود آمد كه بیشتر این تحولات برخواسته از نیازهای عشایر نیز ادعاهای مسؤولین انقلاب در توجه به مناطق محروم بود.
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
پژوهش حاضر شامل پنج فصل است : فصل اوّل به طرح مسئله ، ضرورت و اهمّیّت تحقیق ، اهداف تحقیق ، پیشینه ی تحقیق ، چهار چوب نظری مورد استفاده در این پژوهش ، پرسش‌های تحقیق و روش های تحقیق پرداخته شده است . فصل دوم مربوط به بیان معرفی روستا است . لذا در این فصل تغییرات جمعیّتی و اقتصادی روستا در طیّ پنج دهه اخیر ، تشریح شده است . فصل سوّم به بررسی دگر گونی خانواده از ابعاد مختلف در روستای گنجه در طی نیم قرن اخیر پرداخته است . فصل چهارم به بیان مراسم مختلف ازدواج ،کارکردهای آن و تغییراتی که در این کارکردها ایجاد شده است و همچنین نمادهای مراسم عروسی در روستای گنجه پرداخته است . در فصل پنجم که با عنوان ازدواج و خویشاوندی است ، نحوة همسرگزینی در گذشته و حال حاضر مقایسه شده است و به بررسی الگوهای ازدواج ، علل افزایش های برون همسری ، بررسی وضعیت طلاق و بررسی کارکردها ،روابط و اصطلاحات خویشاوندی پرداخته شده است . و سرانجام به نتیجه گیری تحقیق پرداخته شده است .
نکته ی قابل ذکر اینکه چون زبان مردم روستای مورد تحقیق کُردی است لذا سعی شده است تمام واژه های کُردی که در متن آمده است همراه فنوتیک(تلفّظ) و معادل نوشته شود . در پایان از خوانندگان عزیز انتظاراست کاستی های این اثر را به نگارنده گوشزد نمایند تا نسبت به رفع آن ها اقدام شود .
1-1. طرح مسأله
مسأله ی عمده در این پژوهش ، بررسی تغییرات خانواده و ازدواج در طی نیم قرن اخیر است . لذا محقق در جستجوی آن است که مشخص کند تأثیر تحوّل اقتصادی – که بر اثر تأسیس کارخانجات ایجاد شده است – و تأثیر تحوّل طبیعی ، که بر اثر وقوع زلزله صورت گرفته است ، بر تغییرات فرهنگیِ خانواده، ازدواج و نظام خویشاوندی چگونه بوده است ؟ از سال 1337 به بعد ، به تدریج – در روستای مورد تحقیق کارخانجات پنج گانه تأسیس شدند . این کارخانجات وضع اقتصادی مردم منطقه ، به ویژه ، وضع اقتصادی مردم روستای گنجه را متحوّل کرد به طوری که تغییرات ایجاد شده در الگوی ازدواج ، و الگوی خانواده در بسیاری موارد بازتاب تأسیس کارخانجات می باشد .
البته غیر از این عامل – عواملی همچون وقوع زلزله که در خرداد ماه سال 1369 با شدت 3/7ریشتر در منطقه مورد پژوهش رخ داد نیز درایجاد تغییرات در ابعاد مختلف خانواده و ازدواج مؤثربوده است . به طوری که وقوع زلزله موجب گسترش ازدواج های برون همسری ، تغییر در تعداد اعضای خانواده ، تغییر در خانواده ی گسترده و به طور کلی تغییر در فرهنگ خانواده شد . حال مسأله، تأسیس کارخانجات و سپس رکود آن در سال های بعداز 1370 است و همچنین مسأله ی وقوع زلزله به وضوح تأثیراتی در بافت خانواده ، ازدواج ونظام خویشاوندی گذاشته است لذا محقق در صدد است تا معلوم کند ، عوامل اقتصادی و طبیعی چگونه و تا چه حد بر گسترش برون همسری ، کارکردهای مراسم ازدواج ، تشکیل خانواده های هستهای و خانواده های گسترده ی تغییر شکل یافته تاثیر داشته است.
2-1. ضرورت و اهمّیّت تحقیق
روستای گنجه به دلیل تأسیس کارخانجات پنج گانه و وقوع زلزله در خرداد ماه سال 1369 در مقایسه با سایر روستاها دارای وضعیت متفاوت و استثنایی است . چرا که تأسیس تدریجی کارخانجات موجب تغییرات بسیار در زندگی مردم روستا گردیده است. از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد .1- با تأسیس و فعّالیّت كارخانجات در وضعیت مالی مردم این روستا بهبود ایجاد شد و در آمد حاصل از اشتغال اهالی در کارخانجات مکمل در آمدهای ناشی از پرداختن به امور کشاورزی و دامداری گردید . 2- در سبک مسکن روستاییان تغییر تدریجی ایجاد گردید و در نتیجه دامداری به افول گرایید . 3- مهاجرت مردم سایر مناطق به داخل روستا افزایش یافت . 4- مهاجرت مردم روستا به خارج تقریبا متمایز به صفر بوده است . 5- برق رسانی به روستا نسبت به سایر روستاها سریع تر صورت گرفت ، در نتیجه تعداد زیادی از مردم روستا توانستند از برنامه های تلویزیونی بهره مند شوند . 6- میزان مسافرت ها به خارج از روستا – در ایام تعطیلات کارگران – به شدت اوج گرفت و لذا راه ورود فرهنگ سایر مردم به روستای گنجه هموار گردید . 7- از آن جایی که مردم روستای مورد پژوهش درمقایسه با سایر روستاهای منطقه، ثروتمند تلقّی می شدند لذا فروشندگان سیّار کالاها و وسایل جدید را جهت فروش به روستا عرضه می کردند . 8- خانواده های هسته ای افزایش یافت . 9- ازدواج های برون گروهی افزایش یافت. همچنین وقوع زلزله که در سال 1369 رخ داد نیز موجبات تغییرات در زندگی مردم روستا را فراهم کرد که به برخی از آنها اشاره ای می شود : 1- به دلیل فوت اعضای خانواده در شکل برخی از خانواده ها تغییراتی ایجاد شد بدین معنی که خانواده با یکی از والدین و خانواده های بازسازی شده
افزایش یافت . 2- وقوع زلزله باعث جابجایی محل سکونت مردم و در نتیجه نزدیک شدن محل سکونت آن ها به جادّه اصلی رشت-تهران گردید . البته آن ها بر خلاف برخی از روستاهای دیگر در سایر روستاهای مجاور ادغام نشدند. 3- ازدواج برون گروهی در اثر زلزله نیز همچنان افزایش یافت . 4- به دلیل فوت برخی از پرسنل ماهر و نیمه ماهر و خرابی های ناشی از زلزله و دادن وام های بلاعوض به کارگران، اشتغال در کارخانجات دچار اختلال گردید . 5- مهاجرت مردم روستا به خارج از آن زیادشد . 6- به دلیل اشتغال جوانان متأهل درخارج از روستا برخی از خانواده های هسته ای تحت نظارت غیر مستقیم والدین شوهرانشان قرار گرفتند .7- بیكاری جوانان روستا افزایش یافت و برخی از آن هابه اشتغال کاذب روی بردند. 8- علیرغم افزایش بیکاری جوانان به کار کشاورزی و دامداری نمی پردازند . 9- سن ازدواج افزایش یافت.
بنابراین ضرورت دارد تأثیر این دو پدیده – تأسیس کارخانجات ووقوع زلزله – برزندگی مردم روستای گنجه به ویژه بر نهاد خانواده و ازدواج مورد بررسی قرار گیرد.
3-1. اهداف تحقیق
تغییرات خانواده در ارتباط مستقیم وتنگاتنگ با ساختار اقتصادی قرار دارد لذا در پژوهش حاضر توجّه به شناخت ویژگی های اقتصادی منطقه، تنوع معیشت روستاییان وبررسی اشتغالات جدیدی كه پس از تأسیس كارخانه از سال 1337 درمنطقه ایجاد شده _اعم از مشاغل خدماتی تولیدی و توزیعی _ به عنوان یكی از عوامل مهم در تغییرات خانواده مورد بررسی قرار می گیرد.به طور كلی بایدگفت: كه دراین تحقیق محقق به دنبال بررسی تغییر وتحوّل خانواده وازدواج درروستای گنجه پس از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله می باشد. بنابر این اهداف تحقیق شامل موارد زیراست:
- شناخت ویژگی های اقتصادی روستا قبل از تأسیس كارخانجات و وقوع زلزله
- شناخت ویژگی های خانواده، ازدواج و خویشاوندی قبل از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله
- شناخت ویژگی های اقتصادی روستا بعد از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله
- شناخت ویژگی های خانواده، ازدواج وخویشاوندی بعد از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله
بنابر این در بررسی وشناخت وضعیت خانواده، ازدواج و نظام خویشاوندی در ارتباط با وضعیت اقتصادی درقبل از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله موارد زیر قابل طرح می باشد:
الف ) بررسی و شناخت اشكال، ُبعد، كاركرد وفرهنگ مصرف خانواده، نحوه ی تقسیم كار بین اعضای خانواده وساخت قدرت وتغییرات آن ها
ب ) بررسی وشناخت آداب ورسوم ازدواج ،الگوی همسر گزینی، سن ازدواج ،الگوی اقامت پس از ازدواج، میزان طلاق وتغییرات آن ها
ج) بررسی و شناخت اصطلاحات خویشاوندی، روابط خویشاوندی و كاركردهای آن
4-1.پرسش‌های تحقیق
سؤالات عمده‌ای که محقق در این پژوهش در پی دستیابی به پاسخ مناسب برای آن‌هاست به شرح ذیل می‌باشد:
- با گذشت زمان چه تحولاتی در اشکال، ُبعد، کارکردو فرهنگ مصرف خانواده، وضعیت ازدواج و نظام خویشاوندی در روستای مورد پژوهش[1] رخ داده است؟
- رابطة تغییرات اقتصادی با تغییرات فرهنگی خانواده، انواع ازدواج ، سن ازدواج،
ایّام ازدواج، دوران نامزدی ،مراسم ازدواج ، الگوی اقامت زوجین ، طلاق ، و نظام خویشاوندی چگونه بوده است؟
- عواملی نظیر وقوع زلزله و اصلاحات ارضی، تا چه حد بر تغییرات خانواده، ازدواج و خویشاوندی مؤثر بوده‌اند؟
- تغییرات ساختار قدرت در خانواده چگونه بوده است؟
- مراسم دوران نامزدی، عروسی و همچنین جهیزیه چه کارکردهایی داشته‌اند و چه تغییراتی در آنها صورت گرفته است؟
6.تحوّل نقش زنان، مردان، کودکان در طی 50 سال اخیر چگونه بوده است؟
7.برون همسری چه تأثیراتی در تغییرات فرهنگی مردم روستای مورد پژوهش داشته است؟
8.نگرش مردم در مورد فرزندآوری چه تغییراتی کرده است؟
[1] – همه پرسش‌های تحقیق، در مورد روستای گنجه است لذا از تکرار این کلمه در برخی سؤالات خودداری شده است.
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
1-2- تعریف مسأله و بیان سؤال اصلی تحقیق:
دشواریهای زندگی شهرنشینی، آلودگی هوا و آلودگی های صوتی، خستگی ناشی از كار در مشاغل شهری، تكراری و یكنواخت بودن شرایط زندگی در شهر و دیگر عوامل مشابه، انسان شهرنشین را وادار می كند تا برای رفع خستگی و استراحت به طبیعت پناه ببرد (رضوانی،1379: 41).
تنوع جاذبه های تاریخی و فرهنگی، طبیعی و همچنین طیف متنوعی از آداب و رسوم و شیوه های معیشتی چند هزار ساله منطبق با شرایط اقلیمی، از جمله معیشت کوچ نشینی، از پشتوانه های توریستی ایران به حساب می آید. با وجود پتانسیل های ذکر شده، مطابق آمار سازمان جهانی جهانگردی، کشور ایران فقط 09/ درصد از تعداد و 06/ درصد از درآمدهای گردشگری در دنیا را به خود اختصاص داده است (نشریه بازاریابی، 1378: شماره 3). این نکته با توجه به پتانسیل جاذبه های گردشگری ایران، رقم اندکی را شامل می شود. بنابر این به نظر می رسد که گردشگری در ایران، با کم توجهی روبرو می باشد (امیری،1383: 35). یکی از راهکارها برای گسترش صنعت توریسم، شناسایی هر چه بهتر مناطق مختلفی که پتانسیل توریسم را دارند و برنامه ریزی دقیق جهت امکان سنجی این مناطق به لحاظ قدرت جذب توریست و ایجاد گردشگاه‌های مختلف و امکانات زیربنایی است. این پژوهش نیز شناسایی و امکان‌سنجی جاذبه های توریستی یکی از مناطق مستعد کشور (شهرستان كهگیلویه و از جمله بافت تاریخی بلاد شاپور دهدشت، در استان کهگیلویه و بویراحمد)، در جهت گسترش توریسم و بهره برداری بهتر از آن را مد نظر دارد.
استان کهگیلویه و بویراحمد سرزمینی با وسعت 16264 کیلومتر مربع می باشد و از دو منطقه سردسیری و گرمسیری تشکیل شده است. آثار تاریخی، جنگل‌های متراکم، چشم انداز زیبای قلل و ارتفاعات، رودخانه ها، چشمه سارها، آبشارها، دریاچه ها، تالاب ها، مناطق حفاظت شده با تنوع جانوری و گیاهی غنی و همچنین عشایر و ایلات مختلف با آداب و رسوم خاص، از توان‌های محیطی منطقه برای جذب توریست هستند (مجله مسافران،1381: 62).
هدف اصلی این پژوهش، معرفی جاذبه های توریستی شهرستان كهگیلویه و از جمله مجموعه تاریخی بلاد شاپور دهدشت، در استان کهگیلویه و بویراحمد، و امکان سنجی آنها در جهت گسترش توریسم، و در گامی دیگر، نقشی كه این صنعت می‌تواند در جهت برون رفت از محرومیت، و همچنین توسعه منطقه داشته باشد، است. نظر به اینكه مطالعه موردی ما در این تحقیق، مجموعه تاریخی بلاد شاپور دهدشت به عنوان یك جاذبه توریستی می باشد، لذا، سعی بر آن است تا این مجموعه را از همه جوانب و زوایا مورد بررسی قرار دهیم، و موانع و راهكارها را در جهت گسترش توریسم در این منطقه، شناسایی كنیم. در واقع، این پژوهش درصدد پاسخگویی به پرسش‌های زیر است:
- چرا با وجود پتانسیل‌های قوی در زمینه توریسم (از جمله بلاد شاپور دهدشت) در کهگیلویه، این منطقه از توسعه به دور بوده است؟
- گسترش گردشگری، چه تأثیری در بهبود وضع امکانات و خدمات زیربنایی و رفاهی و در مجموع توسعه منطقه دارد؟
- رشد توریسم تا چه میزان در ایجاد اشتغال در منطقه مذکور تأثیر دارد؟
1-3- ضرورت انجام تحقیق:
منطقه کهگیلویه، نمونه‌ای روشن از چنین وضعیتی است. این منطقه به خاطر پاره‌ای از محدودیت‌های طبیعی و انسانی که در طول تحقیق به آن پرداخته خواهد شد، در آینده تکافوی تأمین نیازهای جمعیت ساکن خویش را ندارد، اما بخش گردشگری می‌تواند منبعی مهم، نوپا و جدید برای جمعیت آن به شمار آید و آینده روشن را برای این منطقه فراهم سازد. با در نظر گرفتن مجموع پتانسیل‌های صنعت توریسم در کهگیلویه (از جمله بلاد شاپور دهدشت) و باتوجه به اینکه کشاورزی و دامداری منطقه به دلیل شرایط خاص طبیعی و از میان رفتن بخش عظیم مراتع، در بلندمدت پاسخگوی معیشت مردم این منطقه نخواهد بود، صنعت توریسم می‌تواند با امکانات بالقوه و فراوانش، افق تازه و امیدبخش را در توسعه منطقه فراهم آورد.
لذا، ما در این تحقیق برآنیم تا در راستای یافتن پاسخ به سؤالات ذیل تلاش نماییم. با شناسایی تنگناها و توان‌های موجود، جایگاه صنعت توریسم و اثرات آن را بر توسعه و تحول منطقه مورد مطالعه، تبیین نموده و راهکارهایی را برای توسعه توریسم در منطقه کهگیلویه مطرح نماییم.
1-4- سؤال تحقیق
همان‌طور كه در صفحه پیشین گفته شد، این تحقیق در پی پاسخ گفتن به پرسش‌هایی است كه اگر در یك پرسش كلی متبلور یابد، به‌صورت زیر خواهد بود:
گسترش توریسم در شهرستان كهگیلویه چه نقشی در توسعه منطقه داشته است؟
پاسخ به پرسش فوق، در واقع یافتن راهكارهایی است كه می‌تواند فرآیند توسعه منطقه‌ای را تحول بخشد.
1-5- اهداف تحقیق
مهمترین هدف توسعه توریسم داخلی و خارجی، توسعه اقتصادی – اجتماعی نواحی مقصد است (Sharplei,J And Richard, 1997. PN: 40 ). زیرا مهمترین تأثیر توریسم در اقتصاد محلی و منطقه ای، این نواحی، ایجاد درآمد و اشتغال، و ایجاد انگیزه ماندگاری در مناطق می باشد. به طور كلی می توان اهداف مورد نظر این پژوهش را به شرح زیر بیان نمود:
- بررسی و شناخت تأثیرات گسترش توریسم در توسعه منطقه.
- تعیین جایگاه فعلی صنعت توریسم و نقش آن در توسعه منطقه.
-
-
- بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها.
- ارائه الگوئی بهینه از توریسم و معرفی آن به عنوان استراتژی جدید توسعه منطقه ای.
1-6- مطالعات انجام شده در این خصوص (سوابق موضوع)
مسعود تقوایی و محمد علی شاپورآبادی (1381: 253)، در تحقیقی تحت عنوان« توسعه منطقه برخوار اصفهان، از طریق گسترش توریسم »، تلاش می‌كنند تا مزایای صنعت توریسم، و نقش آن در ایجاد اشتغال و توسعه صنایع دستی، و همچنین نقش تعاون در مشاركت و توسعه را بررسی كرده، و سپس جاذبه های توریستی منطقه از جمله قالی بافی، صنایع دستی، جاذبه های كویری و غیره را معرفی نموده و در نهایت، ضمن ارائه یك الگو برای ایجاد و توسعه صنعت توریسم از طریق تشكیل تعاونی ها، موجبات توسعه منطقه را فراهم آورد. در این تحقیق به این نتیجه رسیده اند كه منطقه برخوار اصفهان و از جمله روستاهای آن، برای رشد كشاورزی صنعتی، در كوتاه مدت، دچار موانع زیادی است، اما از نظر منظره طبیعی، صنایع دستی، تولیدات قدیمی و سنتی و آثار باستانی، توان جذب تعداد زیادی سیاح و جهانگرد را دارد.
طرح جامع گردشگری در ایران(1352)؛ این طرح در بهمن 1352 تهیه شده است و بر این تفكر می باشد كه رشد توریسم چه از نظر كمی و چه از نظر كیفی، ممكن می باشد. بدین ترتیب این طرح، محور نقشی است كه بخش توریسم طی سالهای آتی در ایران بازی كرده و می‌كند. منابعی كه تجهیز نموده، دفاتر ارضی كه احتیاج داشته و امنیت اقتصادی كه بوجود می آورد، از جمله مواردی است كه در این طرح مطرح شده است. همچنین این طرح بر فراهم نمودن تسهیلات و تجهیزات كافی، هم از نظر كیفی و هم از نظر كمی برای جهانگردان تأكید می كند. در نهایت، در این طرح، بر لزوم توسعه زیربناها و ساختارهای حمل و نقل به عنوان كلید هر بازار جهانگردی و توسعه صنعت هتلداری، میزبانی، آژانس های مسافرتی، تورگردان ها و مدیریت، در تمام سطوح (عالی، میانه و عادی ) تأكید شده است.
عبدالحمید ابراهیمی (1376: 492) در مقاله ای تحت عنوان «تأثیر صنعت توریسم بر متغیرهای اقتصادی، محیطی، اجتماعی و فرهنگی ایران»، با تأكید بر ویژگی های فرهنگی و ارزشی ایران، بر لزوم بررسی عوامل اقتصادی، محیطی، اجتماعی و فرهنگی در توسعه پایدار صنعت توریسم و مدیریت بازاریابی استراتژیكی تأكید می كند، و بیان می دارد كه برای نیل به توسعه متوازن، مزایا و هزینه های این متغیرها باید درنظر گرفته شوند. علاوه بر این در این مقاله سعی شده است تا تعداد زیادی از مقیاس های كنترلی به عنوان استاندارد، مقررات و خط مشی ها در سطح محلی و منطقه ای بیان گردد. همچنین آثار مثبت و منفی صنعت توریسم به لحاظ اقتصادی، محیطی، اجتماعی و فرهنگی در ایران، در این مقاله مورد توجه قرار داده شده كه به طور خلاصه می توان به موارد زیر اشاره نمود؛ آثار مثبت: افزایش درآمد ارزی كشور، افزایش اشتغال و درآمد، حفاظت از میراث فرهنگی كشور، تبادل و تعامل فرهنگی، توسعه موزه ها، تئاترها و تسهیلات فرهنگی، حفاظت از منابع طبیعی، بهبود كیفیت محیط زیست و … و آثار منفی: تعارض بین افراد بومی و گردشگران، افزایش آلودگی هوا، آلودگی مناظر، ضایعات در مناطق مورد بازدید، آسیب رساندن به مكان های تاریخی و باستانی و سایر موارد.
حسن بیك محمدی (1379: 86) در تحقیقی تحت عنوان « نگرشی برآثار اقتصادی جهانگردی با نگاهی به ایران»، مطرح می كند كه با اینكه بیش از 150 سال از برگزاری نخستین تور سیاحتی در لندن نمی گذرد، این فعالیت توانسته است طی چندین دهه، جایگاه قابل توجهی در مبادلات اقتصادی- اجتماعی ملل، احراز نماید و امروزه به یكی از بزرگترین تحولات اجتماعی در تاریخ بشریت تبدیل گردد. در این تحقیق كه با استفاده از روش توصیفی و اسنادی تهیه شده، اهمیت صنعت توریسم و آثار اقتصادی آن در دنیا و ایران را تجزیه و تحلیل كرده و به این نتیجه می رسد كه كشور ایران با با وجود برخورداری از تمدن كهن و آثار تاریخی غنی و جاذبه های متعدد فرهنگی و طبیعی، استفاده چندانی از توانایی ها نبرده و به دلیل وابسته بودن اقتصاد مملكت به نفت، و مشكلات ناشی از غوغاسالاری قدرت های بزرگ اقتصادی با نوسانات شدید درآمدهای ارزی روبرو، و دچار ناپایداری اقتصادی است. این در حالی است كه می توان با استفاده از پتانسیل های گردشگری خود، این منابع عظیم را در خدمت اقتصاد كشور به كار گیرد و از آن نهایت بهره را ببرد.
[1]- صنعت جهانگردی در ایران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، 1371، سرآغاز کتاب.
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
